Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Internaat Sint Stanislaus in Tilburg

Internaten

Kwam je van de lagere school, had je roeping en leek het onderwijs jou wel wat? Dan kon je in Tilburg naar kostschool Sint Stanislaus van de Fraters van Tilburg, een congregatie die heel belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van het katholieke onderwijs in Nederland. De opleiding begon met zes klassen juvenaat en daarna volgde, als je frater wilde worden, het noviciaat.

Foto: collectie Regionaal Archief Tilburg 000489
Speelplaats R.K. Kweekschool, Tilburg. Collectie Regionaal Archief Tilburg, nr. 000489


De jongens die bij de fraters introkken waren overigens niet alleen twaalfjarigen die net van de lagere school kwamen, maar ook oudere leerlingen die al de eerste vier jaren van het juvenaat hadden doorlopen, op de voorbereidingsschool in Goirle. Die ouderejaars waren te herkennen aan het insigne op hun revers, herinnert een oud-leerling zich.

De laatste twee jaren van het juvenaat waren eveneens het begin van de opleiding tot frater-docent. De vijfde- en zesdejaars juvenisten gingen daarvoor naar de kweekschool van de fraters. Deze maakte deel uit van hetzelfde kloostercomplex, waarin bijvoorbeeld ook de bekende Drukkerij van het Rooms-Katholieke Jongensweeshuis gevestigd was. De fraters waren namelijk zeer actief in het bedenken van lesmethoden en het schrijven van schoolboeken en een eigen drukkerij was dan natuurlijk wel zo handig voor de verspreiding daarvan.

Recreatiezaal. Collectie Regionaal Archief Tilburg, nr. 000483


Na zes jaar rondden de leerlingen het juvenaat (en dus de eerste twee jaar kweekschool) af met een examen. Vervolgens gingen zij - zonder diploma overigens - naar de "tweede leerkring" van de kweekschool. Deze overgang was voor de leerlingen van grote betekenis, want de overgang van juvenaat naar noviciaat: zij traden toe tot de fratercongregatie. Dat noviciaat begon met een eenjarige proeftijd, het "postulaat". Dit postulaat moest voor eens en voor altijd uitwijzen of het kloosterleven wel voor hen was weggelegd. Zo ja, dan volgde het laatste studiejaar aan de kweekschool. Wat deze kwekelingen leerden, konden zij meteen in de praktijk brengen op een van de lagere scholen van de fraters in Tilburg.

Na meer dan een eeuw fraters-onderwijzers te hebben opgeleid werden in 1958, onder directeur frater Sigismund, voor het eerst ook jongens toegelaten die dat niet wilden. Deze 'externe' leerlingen bleven gewoon thuis wonen gedurende hun schooltijd. Het internaat zal voor zulke buitenleerlingen verboden terrein zijn geweest.

De kweekschool werd eind jaren zestig een pedagogische academie en in de jaren tachtig een pabo.

Begin jaren '80 was in de gebouwen van Stanislaus ook de Havo-Top gevestigd. Leerlingen die van de mavo kwamen konden hier leerjaar 4 en 5 van de havo volgen.

Inmiddels zijn de schoolgebouwen allemaal verdwenen.

Fotopersbureau Het Zuiden, collectie Regionaal Archief Tilburg 050977
Klassenfoto 1950. Fotopersbureau Het Zuiden / collectie Regionaal Archief Tilburg, nr. 050977


Bronnen

  • Tom Tacken, 'De eerste externen van Kweekschool St. Stanislaus zoeken elkaar weer op', in: Brabants Dagblad, 12-01-2018.
  • Reacties onderaan deze pagina.

Reageren

Heb jij nog op kostschool gezeten bij de Fraters van Tilburg? Reageer dan hieronder, deel je herinneringen en vul deze pagina aan. Ook zijn wij op zoek naar internaatfoto's voor in onze BHIC fotocollectie. Deze kunnen worden verzonden naar info@bhic.nl.

Klik hier voor de herinneringen van oud-leerling Han Fens.

Harrie Mayen stuurde deze foto's van de sloop van de Stanislaus Havo-Top:




26

Reacties (26)

Jan van Son zei op 20 maart 2019 om 20:40 uur

De jongelui op de groepsfoto waren op dat moment leerling van zgn. ‘voorbereidende kweekschool’ in Goirle. Klas 1a. Ze kwamen vooral uit Brabant maar ik zie er ook leerlingen op uit Heeg(fr.) Utrecht,Wervershoof. De foto werd genomen t.g.v het eeuwfeest van de Kweek. De jaargang 1949/1950 bestond uit ongeveer 60 leerlingen. Zes jaar later waren er nog maar 20 over die intraden in het Noviciaat. Op de foto staan de fraters Angelus Haans, Justus van den Boom, en Maximiliaan van Litzenburg. De laatste kon googelen. Hij was surveillant. Justus was tekenleraar en Angelus was mentor van de jongsten. Hij gaf biologie en ik herinner mij dat hij een bosmierennest in zijn kamer had. Die verplaatsten zich door meterslange glazen buizen van hun nest( een blikken doos) naar verschillende voederplaatsen. Op de kweek in Tilburg werd de studie na 3 jaar voorbereiding voortgezet. Het onderwijs was er prima. De leraren in die tijd waren: fr Sigismund de Cocq ,directeur en geschiedenisleraar, frater Meinulphus van Grootel, schrijven en tekenen. Frater Andeo Vinken,biologie.
FraterSilvino Sprangers, handenarbeid, Frater petrus Nolascus Broeders,engels e n frans. Frater Victor van Nispen,nederlands, frater Augustino Klijsen,aardrijkskunde,
Frater Renatus Mutsaers, wiskunde frater Remigius Heesbeen,duits en muziek
En de Heer van de Poel gymnastiek. Dat ik al hun namen nog ken bewijst dat ze me wisten te boeien. Ik prijs me gelukkig dat ik op die plaats onderwijs mocht
volgen.

Jan van Son zei op 21 maart 2019 om 08:24 uur

Frater Maximiliaan kon in die tijd natuurlijk niet googelen . Dat kunnen we heden ten dage allemaal. Hij was een goochelaar Sorry voor de spelfout.

Marilou NillesenBHIC zei op 21 maart 2019 om 11:01 uur

Mooi beschreven, Jan, je woorden roepen de beelden van de mieren die door die buizen lopen echt tot leven. Ik kan me voorstellen dat het een genoegen was om daar onderwijs te krijgen.

(En je tikfoutje is in 2019 heel begrijpelijk. Want we googelen meer dan dat we goochelen; ik in ieder geval ;)

Harrie Mayen zei op 17 oktober 2019 om 16:13 uur

Begin jaren 80 was in de gebouwen van Stanislaus de HAVO Top gevestigd. Leerlingen die van de Mavo kwamen konden hier leerjaar 4 en 5 van de Havo volgen. Ik vermoed dat men op deze wijze hoopte deze leerlingen geïnteresseerd te krijgen voor de Pabo.
Komend vanaf een reguliere Mavo was het hier een "vrijgevochten bende". Alles leek mogelijk op deze school waar de leerlingen hun eigen winkeltje dreven. Als gevolg van de grote vrijheid bleef ik dan ook gelijk in de vierde zitten. We zaten namelijk meer in de grote aula te kaarten dan dat we lessen volgden. Ik herinner me de drankenautomaat waar je voor een kwartje een beker warme chocolademelk of koffie uit kon halen. Maar dat kon ook gratis ontdekte wij. Gewoon aan één kant optillen en terug laten vallen.
Ook herinner ik me nog onze docent Engels met de bijnaam Uncle Charles. Inclusief Engels bolhoedje wist deze man mij mateloos te boeien. Maar ook meneer Snoeren die ons Biologie doceerde. Wat kon deze man boeiend vertellen over schijnbaar saaie onderwerpen als bijvoorbeeld Malaria.
De heer Stehouwer docent Nederlands herinner ik me als een behoorlijk excentrieke man. Tijdens mijn mondeling examen Nederlands had hij een tamme rat op zijn schouder!
En dan dat gebouw. Kruip door sluipdoor met een "gehieme gang" van de fietsenkelder naar het biologielokaal. Imposante trappenhuizen, krakende vloeren. Hoge plafonds! En op zolder achter slot en grendel nog de slaapkamers van het voormalige jongensinternaat. Dat kon je door het sleutelgat alleen zien! En achter in de tuin stond dan nog zo 'n gebouw!
Wat enorm jammer dat al deze gebouwen inmiddels verdwenen zijn.

Jan van Son zei op 17 oktober 2019 om 16:46 uur

Wat een verschil met de jaren vijftig! Wij leidden in die tijd op de kweekschool een leven dat geïnspireerd was op het kloosterleven. Orde regelmaat en rust.
Het gebouw achter in de tuin was het Noviciaat. Na de derde cursus van de kweek ben ik daar nog een paar maanden intern geweest. Toen had ik het wel gezien daar.

Harrie Mayen zei op 18 oktober 2019 om 20:43 uur

@Jan van Son. Mijn ervaringen zijn van de 80’er jaren. Een heel andere tijd dan waar jij over verhaald. Maar één maal binnen in de gebouwen kon je niet ontkomen aan het gevoel dat dit gebouw historisch was.
Nooit geweten dat dat gebouw achter in de tuin het Noviciaat was. Ik kan me herinneren dat we hier ook wel practicum kregen. Ook meen ik me te herinneren dat er een gymnastieklokaal was. Maar daar twijfel ik over. Immers op enig moment kregen we ook gymnastiek bij de “Oude Dijk”.

Thijs de LeeuwBHIC zei op 28 oktober 2019 om 16:37 uur

@Harrie: nog bedankt voor je verhalen, ze zullen zich wel afgevraagd hebben waarom die koffieautomaat zo weinig geld opleverde haha : ) En dan die drie leraren, allemaal op hun eigen manier onvergetelijk. Mooi beeldend beschreven allemaal en volgens mij kun je er nog veel meer over zeggen.
Trouwens ook interessant dat we het dus hebben over de tachtiger jaren, eigenlijk al in de nadagen van dat hele internaatleven.

@Jan: ook jij bedankt voor je reactie. Moet inderdaad wel een heel andere ervaring zijn geweest om in de vijftiger jaren op zo'n internaat te zitten. Hoe was die overgang van kweek naar noviciaat? Ik begrjip dus dat je wel echt roeping had, in eerste instantie dan.

Jan van Son zei op 28 oktober 2019 om 16:59 uur

Thijs: ja, die overgang was een grote teleurstelling voor mij. De kweekschooltijd was heel aangenaam. Leuke leraren ,goed onderwijs, orde en rust en regelmaat. Buitengewone omstandigheden om te studeren zoals ik al aangaf. Op het noviciaat het studeren plotseling op. In plaats daarvan moest gebeden,gemediteerd, en vooral gezwegen worden. Het grootste gedeelte van de dag moesten we in stilte doorbrengen. Maar het ergste was dat je je vrije wil werd afgenomen. Hele strenge regels die niet alleen rigide maar ook absurd en gezocht waren. Alleen maar gericht op de vernietiging van je eigen wil. Zelfs je naam werd je afgenomen .Wat mij als een mooie toekomst had toegeschenen had zijn glans verloren. we moesten ons onvoorwaardelijk kunnen onderwerpen aan de congregatie en de beslissingen van de overste.. ik had het na een paar weken al door: ik zal hier niet lang blijven. Na enkele maanden ben ik weggegaan. En daar heb ik nooit spijt van gehad.

Thijs de LeeuwBHIC zei op 29 oktober 2019 om 10:06 uur

Beklemmend, zoals je het hier beschrijft. Afbreken en opnieuw opbouwen... nieuwe identiteit. Eigenlijk ook een overgang waar je je totaal niet op kunt voorbereiden. Lag dat er misschien ook aan, dat die gang naar het noviciaat bij de jongere leerlingen ook heel actief werd "gepromoot" en misschien ook te rooskleurig voorgesteld?
Mooi om te lezen dat het zo goed heeft uitgepakt, dat je je hart hebt gevolgd. En met die positieve ervaringen op de kweek - ik lees eigenlijk geen enkel negatief woord - had je dus al een prima bagage.

Rende van de Kamp zei op 20 september 2022 om 22:39 uur

Zijn er foto's van leerlingen in de jaren '32, '33 3n '34?

Marilou NillesenBHIC zei op 21 september 2022 om 13:24 uur

Hallo Rende, bedankt voor je berichtje. Ik weet niet zeker of er uit die jaren foto's zijn bewaard maar je zou eens kunnen kijken op de site van het Regionaal Archief Tilburg:

https://www.regionaalarchieftilburg.nl/zoek-een-foto/?rel=0&mode=galler…

Rende van de Kamp zei op 21 september 2022 om 14:02 uur

Dank je wel, Marilou. Eigenlijk ben ik op zoek naar L.J.M. (Lambert) van den Berk die in 1931 in Goirle zat en daarna enkele jaren in Tilburg.

Norah zei op 21 september 2022 om 16:43 uur

Als het goed is, dan werd deze Lambert geboren in Strijp 02-01-1918. Naderhand naar Eindhoven vertrokken, en in 1939 daar ook getrouwd, journalist van beroep.
www.wiewaswie.nl

Rende van de Kamp zei op 21 september 2022 om 16:47 uur

Hallo Norah, dank je voor het meedenken. Maar ik weet wanneer hij geboren is en wat hij later voor werk deed. De informatie die ik zoek is over zijn tijd op de internaten in Goirle en Tilburg van de Fraters van Tilburg.

Bart de Cort zei op 29 april 2023 om 00:09 uur

Mijn vadertje
Hij had de zware last op zich geladen
Een rechtvaardig man te zijn
In woord en daad
(Marnix Gijsen)

Na december 1933-april 1934 een voorbereidende cursus te hebben gevolgd op de RK Kweekschool voor frater-onderwijzers St. Franciscus de Sales in Goirle, bezocht mijn vader van september 1934-augustus 1935 de Kweekschool voor Frater-Onderwijzers in Tilburg. Aansluitend kwam hij vier jaar met tbc in sanatorium Berg en Bosch van de RK Vereniging Herwonnen Levenskracht in Bilthoven te liggen. In die vier jaar heeft geen enkele medescholier en geen enkele docent iets van zich laten horen. Van zoveel christelijke huichelarij van personen die zich op de bijbel beroepen had mijn vader niet terug: hij stak zijn middelvinger naar hen op en trouwde uiteindelijk mijn moeder.

Thijs de LeeuwBHIC zei op 8 mei 2023 om 10:47 uur

Bedankt Bart voor het reageren. Wat vreemd dat niemand van zich liet horen na de opname van je vader. Dit heeft dus ook een flinke impact gehad op zijn verdere leven, ook in hoe hij naar de kerk en geestelijkheid keek dus, zo lees ik in je reactie. Heeft je vader nog meer over deze tijd, ook die bij de fraters, verteld? Vertel hier nog eens verder als je wilt. Hartelijke groet,

Bart de Cort zei op 11 mei 2023 om 14:32 uur

Dag Thijs, Helaas niet meer info. Op de middelbare school had ik toevalligerwijs les van enkele fraters die me vroegen of ik 'de zoon was van'. Zij hadden samen met mijn vader op dezelfde opleiding gezeten. Mijn vader wuifde het weg, mij was duidelijk dat hij deze periode het liefst vergat. Wel heb ik nog zijn rapporten - met uitstekende cijfers! Ik kan je daarvan scans sturen om op deze site te plaatsen.

Thijs de LeeuwBHIC zei op 17 mei 2023 om 15:17 uur

Ah, zo is dat dus in beeld gekomen. Dank nog voor de toelichting Bart. Die scans zijn welkom, die kunnen naar info@bhic.nl, dan kan ik ze hier aan je reactie toevoegen als je wilt.

Thijs de LeeuwBHIC zei op 23 mei 2023 om 15:31 uur

Bart de Cort stuurde ons deze foto’s van rapporten van zijn vader, die in de jaren dertig onderwijs volgde aan de ‘R.K. Kweekschool voor frater-onderwijzers St. Franciscus de Sales in Goirle’. Waarvoor dank! (Zie ook Barts reactie op deze pagina van 11 mei 2023.)




1.

2.

3.

Frank van Pelt zei op 31 augustus 2023 om 14:20 uur

Bij het zoeken naar gegevens van mijn vader Franciscus Cornelius van Pelt, kwam ik een gezinskaart tegen.
Daarop stond achter zijn naam: 9-9-1937 Goirle Kweekschool.
Hij was geboren op 24-03-1924 in Tilburg.
Omdat het bij ons niet bekend was, vraag ik me af of hij op 13 jarige leeftijd naar de kweekschool is gestuurd. In de oorlogsjaren was hij al werkzaam bij de spoorwegen in Tilburg, tot aan zijn pensioen.
Is er iemand die meer weet over die periode en mogelijk informatie of foto's heeft hierover.
Ik ben erg benieuwd.

Norah zei op 31 augustus 2023 om 16:57 uur

Dag Frank,

Als alles klopt, is je vader op 14-09-1938 weer ingeschreven op het ouderlijk? adres Fraterstraat 3 in Tilburg.
M.a.w. slechts een jaar doorgebracht op deze kweekschool. Waarom zo kort, en waarom verbleef hij er? Dat is slechts gissen.
Ik denk niet dat je vader er naartoe is gestuurd door zijn ouders, denk eerder dat hij het zelf graag wilde. En mogelijk viel het hem tegen, of het werd zijn ouders te duur. Wie zal het zeggen?
www.regionaalarchieftilburg.nl
Mvg.

Norah zei op 31 augustus 2023 om 17:15 uur

Correctie:

Het ouderlijk adres was Veldhovenstraat 43 Tilburg.
En Fraterstraat 3 was het adres van de kweekschool. Daar zou hij dan in 1938 zijn uitgeschreven.

Frank zei op 31 augustus 2023 om 18:08 uur

Vriendelijk dank voor je reactie. Ik kan er weer wat meer mee zo.

Groetjes,
Frank

Norah zei op 31 augustus 2023 om 19:53 uur

Graag gedaan.
Mvg.

A. de Laat zei op 25 januari 2024 om 11:59 uur

Ik heb met interesse de verhalen gelezen.Ik heb midden jaren 60 op het juvenaat in Goirle en intern op de Kweek in Tilburg gezeten....Ik was de eerste interne leerling die naar het externaat mocht.....1967 !

Thijs de LeeuwBHIC zei op 5 maart 2024 om 14:59 uur

Nog bedankt A. de Laat voor het reageren. Als je wilt, zou je dan nog wat meer kunnen vertellen over dat externaat? Waar en bij wie verbleef je dan? 'Extern' wordt hier dus niet bedoeld als externe leerling, die na school telkens weer naar huis ging, maar als in een externe verblijfplaats, verder weg van het klooster? Fijn dat we het in ieder geval al beter in de tijd kunnen plaatsen, dat dit dus eind jaren zestig begon.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.