Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Rooms taalgebruik in het leven van alledag

Rooms prentenboek

Een katholieke jeugd is “a joy forever”. Na de vele onthullingen over misbruik in de kerk klinkt dat misschien wat raar, maar feit is dat ik aan mijn jeugdjaren in het toen nog vrijwel onverdeeld katholieke Brabant vooral mooie herinneringen heb overgehouden. En de uitdrukking "Gouden Janus"...

Tot de late jaren zestig speelden de kerk en de pastoor een rol die diep in het dagelijks leven doordrong. En dat heeft zijn sporen achtergelaten, zelfs nadat die kerkelijke invloed vrijwel verdwenen was. Laat ik dat met een voorbeeld illustreren.

In mijn familie - afkomstig uit St.-Michielsgestel - komt een uitdrukking voor die, voor zover ik kan nagaan, niet breed verspreid is, misschien zelfs wel niet verder dan onze familie. Op het moment dat de dingen niet zo naar wens gaan, zeggen we nogal eens: 'het is daar geen Gouden Janus'.

Dit klinkt natuurlijk erg vreemd en je vraagt je af waar die uitdrukking vandaan komt. In elk geval niet van de tweekoppige Romeinse god Janus. Die kenden ze niet op het Brabantse platteland. Wel was Janus (doopnaam Adrianus) daar een veel voorkomende naam. Dat zou misschien iets kunnen verklaren. Maar waarom dan geen Gouden Tinus of Gouden Gerrit?

De verklaring ligt in een van de Gregoriaanse gezangen die alle katholieken in die tijd konden meezingen. Tijdens kerkelijke hoogtijdagen werd in de kerk het Gaudeamus gezongen (laat ons verheugen). En hoewel veruit de meeste gelovigen de Latijnse teksten niet konden begrijpen, was wel duidelijk dat het Gaudeamus niet gezongen werd als er niets te feesten viel. Dan was het dus 'geen Gaudeamus'.

In het dagelijks spraakgebruik van mijn familie werd dat al gauw verbasterd tot 'Gouden Janus'. En daarom klinkt ook hier in Oegstgeest (ver van Brabant vandaan) nog steeds deze uitdrukking wel eens als het een keer wat minder gaat.

8

Reacties (8)

Martien zei op 20 juni 2019 om 17:49 uur

Dat de kerk het hele leven beheerste was toen normaal , zo een uitdrukking.
bij verhuizing ,, nu woon ik in het centrum en dicht bij de kerk ,,
als twee mensen een praatje maakte zei de een ,, toen ik uit de kerk kwam zag ik Doortje lopen ,,
Voor mij in de kerk zat Hendrik die is flink opgeknapt .
zo waren er vele verhaaltjes , nieuwtjes en mededelingen waar altijd de kerk bij vernoemd werd . of wilde die mensen soms aantonen hou gelovig ze wel waren ?
in ieder geval het was een normaal en was toen zo in het taalgebruik ingeburgerd

Rini de Groot. zei op 20 juni 2019 om 23:28 uur

Zoals hier ook weer het Rooms taalgebruik.
Voor het zingen de kerk uit. De kerk in het midden laten
Vóór het bonen zetten zei ons Moeke:
’Wie bonne wil eete, moet Bonifacius nie vergeete’ (5 juni)
bij het zetten, ‘Zurgt da ze de kerkklokke horen luie.’ (niet te diep zetten)
En het, Glaudiamus omnes klonk met Allerheiligen het prachtige eerste gezang
in de Hoogmis. Op de lagere school werden we geattendeerd op het eerste woord van het gezang in de Postcommunio op Drievuldigheidszondag,
(zondag na Pinksteren) ‘Proficiat.’ Dat woord kende we al, misschien ben ik het daarom niet vergeten!

Marilou NillesenBHIC zei op 24 juni 2019 om 09:01 uur

Bedankt voor jullie mooie aanvullingen, Martien en Rini. Goede voorbeelden hoe zeer de rol van de kerk ook in het taalgebruik naar voren kwam; dat geeft daardoor ook wel een duidelijk tijdsbeeld. Of gebruiken jullie zelf ook nu nog wel uitdrukkingen en gezegden waarin het geloof een rol speelt?

Ton van Riet, Gemert zei op 25 juni 2019 om 14:52 uur

Hier is er nog een.
"Als je tegen de muur van de kerk pist droogt het nooit meer op!"

Marilou NillesenBHIC zei op 26 juni 2019 om 09:28 uur

Kijk aan, da's ook een bijzondere! Ik heb hem even opgezocht en dit zou de betekenis zijn: geen ruzie maken met de pastoor/kerkbestuur, want dat vergeten ze nooit. Ken jij het zo ook?

Ton van Riet zei op 26 juni 2019 om 11:39 uur

Ja Marilou, dat klopt. Mooi "plastisch" beeld, vind ik. Overigens zal het wel van
toepassing zijn voor op alle overheden

Ton van Riet, Gemert zei op 26 juni 2019 om 12:55 uur

In deze streek is het vrouwonvriendelijke gezegde bekend: "Er is maar één goei
en die staat op Handel".
(Voor alle duidelijkheid: het Mariabeeld in het bedevaartsoord Handel.)

Marilou NillesenBHIC zei op 27 juni 2019 om 11:20 uur

Dat is ook een heel bijzondere, Ton ;)

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.