Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

De ware reden achter het Brabantse worstenbroodje

Rooms prentenboek

Het is hèt culinaire symbool van Brabant: het worstenbroodje. We kunnen er heel romantisch over doen maar deze lekkernij heeft een zeer pragmatische ontstaansgeschiedenis. Het bleek een slimme vinding te zijn om je slachtafval te verwerken. Brooddeeg erom heen en niemand zag wat van de kwaliteit van het vlees. Maar dat was vroeger.

Inmiddels waardevol en uniek immaterieel erfgoed: het worstenbroodje

Ook zijn er theorieën die beweren dat het worstenbroodje is ontstaan als offerbrood, uit de tijd van de heidense vruchtbaarheidscultus. De vulling van vlees zou samen met het broodomhulsel mogelijk verwijzen naar de veestapel en het gewas. En dan bestaat nog het idee dat het een manier zou zijn om vlees langer goed te houden door het in het deeg te rollen en te bakken.

Uit de nachtmis

Wat er ook van waar is: voor veel Brabanders herinnert het worstenbroodje hen aan hun jeugd. Terug uit de nachtmis at je thuis – koud van de lange zit in de kerk en rillerig van het late tijdstip - met z'n allen een worstenbroodje. Kop warme chocolademelk erbij en dan naar bed. Tegenwoordig staan ze het hele jaar door op het menu maar tijdens carnaval en andere feesten zijn er pieken in de consumptie zichtbaar. 

Sinds 1995 bestaat de wedstrijd Wie maakt het Lekkerste Brabantse Worstenbroodje. Op deze manier wordt de traditie doorgegeven en maakt ook de jeugd kennis met de cultuur van het bakken van de worstenbroodje. Jaarlijks doet Omroep Brabant verslag hiervan en winnen zorgt voor eeuwige roem onder bakkers en - niet onbelangrijk - goede verkoopcijfers. Bovendien hebben we het hier niet langer over ‘zomaar’ een Brabants product: sinds dit jaar zijn het Brabantse worstenbroodje (en de “bijbehorende cultuur”, volgens de officiële omschrijving) opgenomen in de lijst van waardevol en uniek immaterieel erfgoed van de Unesco.  

Geheim...

Wat is nu het geheim van een goed Brabants worstenbroodje? Volgens kenners draait het om de ingrediënten van de worst, de juiste kruiden en geduld. Gehakt heeft namelijk de neiging flink te krimpen als het bakt dus het gevaar van een broodje lucht met een klein worstje erin is constant aanwezig. Maar wie zorgt voor een goede balans tussen de smaak van het gehakt, paneermeel en eieren, kan rekenen op veel succes.

Wil je zelf aan de slag? Kijk dan op Nondejuwalekker en bak ze bruin... 

 

4

Reacties (4)

Malika Ann zei op 15 juni 2022 om 08:02 uur

Hallo, ik kan het zelf niet meer eten, tenzij ik het maak van halal gehakt of van een halal slager. Maar hier in westvlaanderen zijn worstenbroodjes al zover ik weet dat panos bestaat, een normale snack, naast pizza en dergelijke. Bij ons kan je het ook altijd krijgen bij de bakkers. Iedereen verkoopt ze hier.
Met kerst, na de middernachtmis werd door de vorige generatie meestal chocolade melk en suiker- of rozijnenbrood gegeten. Dat deed ik zelf met kerst toen mijn kinderen nog klein waren. We gingen naar de kerstmis, de enige waar we naartoegingen, en dan als avondeten mochten ze vers gebakken suiker- en rozijneboterhammen eten. Dat was een feestmaaltijd voor mijn kinderen. Nu heb je het suikerfeest voor ons en daar breng ik het er nog in voor de kleinkinderen. Ik zie dat mijn kinderen het ook nog doen met kerst. Heerlijk een traditie als dit. Al is het wel zonder naar de kerk t gaan. En dan met het suikerfeest bij mij...

Marilou Nillesen zei op 15 juni 2022 om 11:39 uur

Hallo Malika, bedankt voor je berichtje! Wat bijzonder om te lezen - en wat mooi dat je deze herinneringen deelt. En dat tradities ook worden doorgegeven, in een ander jasje.

Veel dank voor je reactie!

Jan van den Dungen zei op 11 juli 2023 om 18:24 uur

’s Lands wijs ’s lands eer.

Een gerenommeerd plaatselijk Kempisch bakker, welke familie van vader op zoon/dochter al ruim een eeuw bakt, heeft mij ooit verteld, dat de échte Brabantse worstenbroodjes van brooddeeg (vroeger) uitsluitend gekruid varkensgehakt bevatten die daardoor smeuïger waren dan de huidige met gemengd 50% varkens/en 50% rundsgehakt.

Over de grens in Vlaanderen kennen ze weer worstenbroodjes gemaakt van bladerdeeg, zoals bij ons boven de grote rivieren de saucijzenbroodjes en die evenals appelbollen voornamelijk pas na de 2e Wereldoorlog werden gegeten op Verloren, Verzworen, of Kopermaandag, vallende steeds op de eerste maandag na Driekoningen.
Volgens de overlevering zou begin vorige eeuw het worstenbrood al zijn intrede doen, nadat een snuggere slager besloot om het vlees in een jasje van brood te wikkelen.
De traditie van worstenbroden en appelbollen op Verloren Maandag was al eerder gangbaar dan na WO-II. Voor die tijd trokken mensen die bewuste maandag naar de herberg, waar ze zich tegoed deden aan worst en ander gebraden vlees. En het was nog wachten tot na de Tweede Wereldoorlog voor Vlaamse cafébazen hun klanten massaal op worstenbrood en later appelbollen deden trakteren, waarbij het worstenbroodje vele malen grote is, dan ons worstenbroodje.

Marilou Nillesen zei op 12 juli 2023 om 10:47 uur

Zo, weer heel wat bijgeleerd, Jan! En ondertussen enorm zin gekregen in een worstenbroodje ;)

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.