Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Het Klooster Sainte Marie in Huijbergen

Kloosters

Het dorp Huijbergen dankt zijn bestaan aan de kloosterorde van de Wilhelmieten, die in 1278 een begin maakten met de ontginning van het ruige en heuvelachtige gebied in de Scheldedelta. Het klooster werd gesticht door de heer van Breda. Rond het midden van de negentiende eeuw stierf deze orde uit.

Sainte Marie 1 (collectie BHIC, nr. PNB001038591)
Sainte Marie 1 (collectie BHIC, nr. PNB001038591)

De Broeders van Saint Louis namen het klooster over, zij het voor korte duur: van 1 maart 1849 tot 19 juli 1852. Daarna namen de Broeders van Huijbergen er hun intrek. Zij vestigden er in 1854 hun Instituut Sainte Marie (I), een pensionaat voor ‘jongeheeren’. De kapel van het instituut, die in 1944 werd verwoest, was van de hand van architect P. van Genk. De broeders exploiteerden bovendien een jongensweeshuis en een mulo voor de pensionaires. Beide gebouwen dateren uit de jaren dertig van de twintigste eeuw.

In het klooster Alverno waren het noviciaat en het hoofdbestuur gevestigd. Het werd in 1933 ontworpen door architect J. Hurks. In 1941 bezetten de Duitsers het huis en in 1944 werd het hele klooster, op het poortgebouw na, bij een bombardement verwoest.

Sainte Marie 2 (collectie BHIC, nr. PNB001038598)
Sainte Marie 2 (collectie BHIC, nr. PNB001038598)

In 1950 realiseerden de architecten Hurks, Sadee en De Bruyn een herbouwd en uitgebreid Sainte Marie (II). Van 1960 tot 1967 was in het gebouw Alverno aan de Boomstraat 9 een juvenaat-noviciaat ondergebracht, daarna deed het dienst als internaat. Aansluitend aan dit gedeelte bouwden de architecten Sadee en De Bruyn rond 1965 een nieuw gebouw, waarin de Broeders van Huijbergen tussen 1970 en 1990 een ‘open convent’ hadden. Het vrijgekomen Alverno werd verhuurd aan de zusters Ongeschoeide Karmelietessen uit Bergen op Zoom, die hun huis aldaar hadden moeten verlaten. Zij verhuisden in 1991 naar Oirschot.

De Broeders ontplooiden vanaf 1975 meer initiatieven voor een neotraditionele leefwijze met ruimte voor experiment, maar alleen het ‘open convent’ kwam tot wasdom. Het hoofdbestuur bleef in de nieuwbouw gevestigd tot de reorganisatie van 1999, sindsdien is het in gebruik als generalaat.

Huijbergen, Generalaat. Foto: Collectie Broeders van Huijbergen

Het Generalaat in Huijbergen (collectie Broeders van Huijbergen)

Na de nieuwbouw van Sadee en De Bruyn volgden nog een aula en een rechthoekige kapel met omgang. De restauratie van het poortgebouw begon in 1967. Hierbij waren twee broeders betrokken: Nerius Luijten als opzichter en Alberik van Rijckevorsel als esthetisch adviseur. In de jaren zeventig werd het onderwijsinstituut gesloten, het internaat in 1984.

In 1975 kocht de congregatie van de broeders het pand Staartsestraat 4, vlak achter Sainte Marie gelegen. Daarin vestigde zich een leefgroep van broeders, die zich ontwikkelde tot een convent voor opvang van mensen met problemen. Ze noemden het huis Tijdsat, en verlieten het weer in 1992.

In oktober 1999 verhuisden de broeders naar een nieuw huis (Sainte Marie III) voor verzorging van bejaarde broeders, gebouwd op de plaats van het vroegere Domus Mariae van de Wilhelmieten. De overgebleven onroerende goederen werden verkocht, de bossen overgedragen aan Staatsbosbeheer. Het poortgebouw werd Wilhelmietenmuseum en archief. De rest van het omvangrijke kloostercomplex is verbouwd tot appartementengebouw.

Bron: Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010

26

Reacties (26)

Rijk Mollevanger zei op 23 oktober 2018 om 22:10 uur

De broeders van Huijbergen verzorgden vanaf halverwege de jaren twintig o.m. "lager" onderwijs (op basisscholen) in de Amsterdamse (toen bepaald geen yuppen-) buurt "De Pijp": de Franciscusschool en de Cornelisschool, in het grote complex bij de Vredeskerk (Hillegaertstraat, Pijnackerplein, Ferdinand Bolstraat). De daar werkzame, toen grotendeels vrij jonge broeders verloochenden in hun taalgebruik hun veelal Brabantse afkomst allerminst. Maar hun idealen evenmin! Wat ben ik in de (toch ook voor hen moeilijke oorlogs-) jaren 1940 tm. 1946 gezegend geweest met hun inzet, persoonlijke belangstelling en hun grote enthousiasme op vakgebied, wereld- en missiegebeuren - maar ook gericht op sport (br. Acharius!) en op diverse culturele en muzische activiteiten: toneelspel; tekenen; zingen - broeder Matthias!). Zij hebben voor mij een wijde wereld van waarden duurzaam geopend! Hoewel, zoals in die tijd niet ongewoon, hun handen soms wel eens wat los zaten bij lastige leerlingen, moet hun warmte, met hun vanuit nu bekeken bijna onvoorstelbare inzet qua tijd, energie en aandacht, bij veel van hun pupillen een ontzaglijke vormende kracht hebben gehad, waarvoor ik in ieder geval na zoveel jaar nog onmetelijk dankbaar ben, vanuit een diep respect. - Wat deed het mij goed te ontdekken dat een prachtige, want heel treffende foto van de allerliefste, zachtaardige broeder Liberatus - mijn eerste onderwijzer, in de eerste klas - in de fotoklapper in de gang van het kloosterlijk Erfgoedmuseum te Sint Agatha, figureert als vertegenwoordiger (anoniem) van zijn congregatie!
Ik weet dat niet iedere pupil van de broeders van Huybergen gelijksoortige waardering heeft kunnen opbrengen, zie "Een boek zonder liefde" van Theo Vesseur (Amsterdam 1956, De Bezige Bij). Maar dat relaas berust op diens problematisch internaats beleven, zoals niet dit van mij, straatjochie uit een toen droevige achterbuurt.

Jos Heitmann zei op 23 oktober 2018 om 23:21 uur

St.-Franciscusschool Amsterdam - Verzamelde Foto's 1949-1956 e.a.
https://josh-wolf.blogspot.com/2014/07/st-franciscusschool-amsterdam.ht…

Marilou Nillesen zei op 24 oktober 2018 om 09:52 uur

Jee Rijk, wat een indrukwekkende bijdrage! Prachtig beschreven ook; deze basis is mogelijk ook vormend geweest voor de rest van je leven? En waar ik ook benieuwd naar ben: welke Brabantse woorden zijn je bijgebleven?
Veel dank, voor het delen van deze warme herinneringen.

En dank voor het linkje, Jos. Daar roept vast veel herkenning op bij diegenen die hier op school hebben gezeten.

Rijk Mollevanger zei op 27 oktober 2018 om 16:26 uur

Ja, Marilou, héél vormend, stimulerend. Er in de moeilijke tijd (1946) voor gezorgd dat ik naar het gymnasium (St. Ignatiuscollege) kon; daarna studie Nederlands en werkzaamheid als leraar, vormingswerkleider, studieadviseur. Duurzame brede nieuwsgierigheid, verwondering, en bewondering voor mensen met zulke inzet! Toch weinig echt Brabantse woorden onthouden, wel: hun "gullie" , "een bietje", en de herinnering aan hun tongval en spraakmelodie.

Marilou Nillesen zei op 28 oktober 2018 om 13:25 uur

Mooi om te lezen, Rijk. Veel dank dat je je herinneringen hier met ons hebt gedeeld.

Wat ik me nog afvroeg: zijn je beroepskeuzes ook beinvloed door je achtergrond? Of gaat dat te ver?

Jos Heitmann zei op 28 oktober 2018 om 17:31 uur

Op de St.-Franciscus was geen instigatie tot "doorleren", wie wilde deed dit op eigen wil m.b.v. de ouders.

Rijk Mollevanger zei op 30 oktober 2018 om 00:43 uur

Tja, Marilou, wat heet? Ik wilde wel missionaris worden, en daar waren de missieverhalen zeker niet vreemd aan! Als de paters vd H. Geest in Gemert toen plaats voor me hadden gehad... De broeders wisten me echter nog wel op het Ignatiuscollege te krijgen. Priester ben ik toch maar niet geworden, maar hoewel al jaren stevig agnost heb ik toch wel iets van een pastoor, vrees ik... (en van '62-'66 zelfs als leraar gestart bij de Witte Paters in Driehuis - ook al een openminded en idealistische wereld waar ik dankbaar aan terugdenk!)

Marilou Nillesen zei op 30 oktober 2018 om 10:12 uur

Bedankt voor je berichtje, Jos. In welke periode heb je het St. Franciscus gezeten?

En Rijk, goed om te zien hoe die tijd zijn sporen heeft nagelaten; op een mooie manier. Dank voor je aanvulling!

Jo Keepers zei op 23 november 2018 om 13:05 uur

reactie op het bericht van Rijk Mollevanger.Broeders van Huijbergen worden flink naar de hemel geprezen.Er is een heel andere kant aan de broeders,mijn jongste broer is in Willebrordusgesticht te Breda ernstig misbruikt als kind van plm.11 -12 jaar

Lisette Kuijper zei op 28 november 2018 om 10:46 uur

Wat verdrietig om te lezen, Jo dat je broer zo'n nare tijd heeft gehad in Breda. We willen hier ruimte bieden voor alle herinneringen, voor mooie maar ook voor trieste gebeurtenissen, zoals jouw jongste broer heeft meegemaakt. Bedankt voor het delen van zijn verhaal.

Piet van Kaam zei op 3 april 2019 om 15:32 uur

In het grote huis dat nu aangeduid wordt als het Generalaat van de Broeders van Huijbergen, woonden in de jaren 1964 - 1967 dat ik op het tegenover gelegen Juvenaat St. Frans woonde, Rector de Beer met zijn huishoudster (Marie?). Hij verzorgde de mis en andere diensten in de kapel van het Juvenaat. Op zaterdagen mochten we met een paar jongens ( van boeren afkomst) zijn tuin onderhouden. Ook mochten we wat klusjes in huis doen. Altijd een gezellige afwisseling. Van de huishoudster kregen we dan thee en wat lekkers. De rector liep wat mank en was klein, dik en rookte stevig sigaar. ( of De Beer zijn eigen naam was of zijn bijnaam weet ik niet meer)

Piet van Kaam zei op 3 april 2019 om 16:11 uur

Het schiet me nu te binnen, de Rector heette van Waas of van Waes of van Waesbergen.

Jos Heitmann zei op 3 april 2019 om 20:54 uur

Over de Vredeskerk, één met de St.-Franciscus- en St.-Cornelisschool, schreef ik een herinnering n.a.v. het komend gedwongen ontslag van pastor Pierre Valkering.
"Valkering vliegt hoog weg" d.d. 2 april 2019.
https://josz-vosz.blogspot.com/2019/04/valkering-vliegt-hoog-weg.html

Marilou Nillesen zei op 4 april 2019 om 10:32 uur

@Piet: Mooie herinneringen, Piet. Mooi tijdsbeeld ook: de rector met zijn huishoudster, én een dikke sigaar. De Beer was dus zijn bijnaam, waarschijnlijk door zijn gedrongen uiterlijk, neem ik aan?

@Jos: bedankt voor deze verwijzing! Imposante blog, met veel interesse gelezen.

Geert Krijnen zei op 14 oktober 2019 om 19:58 uur

Ik heb deze site enkele maanden terug ontdekt en met veel plezier bekeken, ook al ben ik 'nog maar' 45 ... Ik heb er even over getwijfeld of ik hier zou reageren, maar ik doe het toch omdat ik het idee heb dat enkele jaartallen in de omschrijving hierboven niet kloppen. Het internaat is niet gesloten in 1984 maar in 1989 en de mavo iets daarvoor. In het oude gebouw Boomstraat 7, waar nu dus Sainte Marie III gevestigd is, was ik één jaar leerling van 1985-1986. Ik heb er mijn vormsel gevierd. Mijn broer kwam er in 1987 en hoorde tot de allerlaatste groep. in 1988 gingen zij van de Boomstraat naar het oude klooster, omdat Boomstraat 7 gesloopt ging worden. In 1989 hield het internaat inderdaad op te bestaan, enkele overgebleven leerlingen verhuisden hierop naar o.m. Etten-Leur. De laatste groepsleider vanuit de broeders was broeder Huub Brooijmans, samen met juffrouw Barel die toevallig nu bij mij in de straat in Etten-Leur woont. Dat Sainte Marie III in 1999 zou zijn ontstaan, daar twijfel ik ook aan, dat zou wel eens eerder kunnen zijn geweest. Rond 2006 is het oude klooster ontdaan van de lange vleugel richting de sportvelden en de grote kapel. Daar is een villawijk gebouwd en op de oude cour van de mavo staat nu een standbeeld ter herinnering aan alle leerlingen die in Huijbergen geleerd en geleefd hebben. Als je in de buurt bent, is een rondje door de wijk en langs het oude klooster zeker even de moeite waard. Naar de huidige standaard is het mooi geworden, al blijft de sloop van al dat mooie erfgoed natuurlijk jammer. Maar in de eerste helft van de jaren negentig was de boel wel aan het verpauperen, gelukkig staat een groot gedeelte aan de Staartsestraat er nog. Sapere Aude, het ga U allen goed hoe bij eenieder de herinnering aan weleer ook is, ik heb er een goede basis meegekregen - GK

Piet van Kaam zei op 19 april 2020 om 11:14 uur

– Nieuwe start voor Franciscaanse Leefgemeenschap Stoutenburg –
Het milieuproject dat tot voor enkele jaren gevestigd was in kasteel Stoutenburg, heeft deze zomer een nieuwe plek gevonden.
De nieuwsbrief van de Broeders van Huijbergen meldt vandaag dat hun Bestuur hiervoor de herbestemming van het voormalige generalaat op Boomstraat 28 in Huijbergen heeft goedgekeurd. Een Franciscaanse geïnspireerde leefgroep wil in samenwerking met de broedergemeenschap initiatieven ontwikkelen voor het beleven en doorgeven van de idealen van Stoutenburg.

– Uit de nieuwsbrief van de Broeders:
Na meer dan 25 jaar in Stoutenburg vorm en inhoud te hebben gegeven aan een franciscaans geïnspireerde levenswijze die mensen verbindt met elkaar en met de aarde, leek het voorbij te zijn, des te meer toen een doorstart in St. Agatha niet haalbaar was. Maar het oriëntatiejaar van Marion Gieben in Huijbergen bleek vruchtbaar, er was veel belangstelling voor haar weekends. En studenten van de Universiteit van Wageningen boden, na hun onderzoek van de locatie, een uitgewerkt voorstel aan voor de aanleg van een permacultuur tuin. Toen tegen het eind van dit oriëntatiejaar ook het echtpaar Rob Knipping en Marjan Bosch serieuze belangstelling toonde om samen met Marion zich in te zetten voor de Franciscaanse idealen van Stoutenburg, besloot de broedergemeenschap van Broedershuis St. Marie dit initiatief te steunen door het voormalige generalaat op Boomstraat 28 en een deel van de kloostertuin ter beschikking te stellen voor een periode van vier jaar d.i. tot aan het volgende algemeen kapittel. We hopen op deze wijze samen onze verantwoordelijkheid voor ons 'gezamenlijk huis' meer vorm te kunnen gaan geven.

Gitta van Rooij-Peeters zei op 25 mei 2020 om 15:35 uur

Beste oud-leerlingen van St. Marie.

Ik ben Gitta van Rooij en heb ook mijn jeugdjaren op St Marie Mavo doorgebracht. Ik ben 57 en woonachtig in Huijbergen. Ik ben als vrijwilliger werkzaam in het Wilhelmietenmuseum, het voormalige Poortgebouw. Dit museum heeft elk jaar een andere tentoonstelling. momenteel is er ook een maquette geplaatst en opgeknapt van het oude St Marie aan de Staartsestraat.
Ik vind het heel leuk jullie verhalen te lezen en ik hoop jullie warm te kunnen maken om ons eens te bezoeken. Wij zij elke 2e en 4e weekend van de maand. We zijn open van juni t/m oktober. ook hebben, sinds kort, wij een site: www.wilhelmietenmuseum.nl.
ook zijn de tuinen van de Broeders vrij toegankelijk en is hun Kapel te bezoeken. Misschien tot ziens, Gitta

andre adank zei op 18 juli 2020 om 08:49 uur

Zijn er gegevens bekend van de jaren van het Juvenaat in Huijbergen? En zo ja, waar kan ik die vinden?
ik was leerling van de mulo op het Juvenaat van 1960-1963

Piet van Kaam zei op 18 juli 2020 om 09:30 uur

Ja zeker Andre. Om onduidelijke reden staan ST. MARIE en Het Juvenaat op een pagina ondergebracht , maar het waren toch twee onafhankelijke kostscholen. Dus zoek goed op de overzichtskaart van jongens kostscholen. Ik was er vanaf 1964.

Piet van Kaam zei op 18 juli 2020 om 09:42 uur
Thijs de Leeuw zei op 20 juli 2020 om 14:36 uur

@Piet: dank voor je reacties en het delen van de link. En je hebt helemaal gelijk, dat het beter is om twee pagina's te hebben. Er is een pagina voor Sint Frans in de maak, maar deze is nu nog best "leeg": https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/juvenaat-sint-frans-in-huijbergen Maar mede dankzij jouw foto's gaat daar snel verandering in komen. Overigens is deze pagina voor het juvenaat op de website wierookwijwaterenworstenbrood.nl - om technische redenen - morgen pas zichtbaar.

Ik zal ook zorgen dat de reacties op deze pagina, die heel duidelijk over het juvenaat Sint Frans gaan, ook aan die nieuwe pagina over St. Frans worden toegevoegd.

vincent zei op 3 oktober 2022 om 15:48 uur

Vanuit "de WONNE" Enschede, (fransiscaans oecomenisch?)
groet ik allen en wens ' de nieuwkomer ' vrede en alle goeds.

Ria Vroegindeweij zei op 20 december 2022 om 14:51 uur

Van 24 dec. tot 2 januari 2022 ga ik in retraite bij de franciscanen van Huijbergen. Leuk om al deze herinneringen te lezen en heb ik een soort
tijdslijn van het klooster. Bedankt allemaal, de positieve en de negatieve. Hopelijk hebben jullie wel iets onthouden van de spiritualiteit van Franciscus, Liefde voor Gods Schepping en liefde voor de behoeftige medemens die ook schepsels van God is. Mijn naam mag er wel bij hoor. Ria Vroegindeweij, Deventer. Vroeger in Bergen op Zoom gewoond, waar ik heel gelukkig was. Mijn vader werkte toen op Aviolanda.

Mariët Bruggeman zei op 23 december 2022 om 14:07 uur

Beste Ria, dank voor je reactie en heel veel rust en bezinning gewenst tijdens je retraite. En dank voor je mooie woorden.

max van tilborg zei op 11 februari 2023 om 20:37 uur

ik zoek peter hoste en dick bal. en jan antonissen.

Thijs de Leeuw zei op 13 februari 2023 om 09:17 uur

Hallo Max, dank voor deze reactie. Gaat dit toevallig om oud-internen? Je zou dan ook op deze pagina nog een oproep kunnen plaatsen: https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/jongensinternaat-sainte-marie-in… Ik zie dat genoemde personen daar helaas nog niet hebben gereageerd, maar wie weet levert dit alsnog wat op!

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.