Het klooster Ave Maria in Tilburg

Paul Huismans

vertelde op 16 november 2012 om 12:36 uur

In 1912 begonnen de Dochters van Onze Lieve Vrouw uit het gelijknamige klooster in Asten een bewaarschool en lagere school in de Tilburgse parochie Broekhoven. Ze werden begeleid door de ‘Mères’ uit Nijmegen. Er was aanvankelijk geen geld voor de bouw van een zesklassige school aan de Voltstraat, maar in 1919 had men inmiddels inkomsten uit een pension voor leerlingen.

*Het klooster Ave Maria in 1931. Fotograaf: Fotopersbureau Het Zuiden. Bron: Regionaal Archief Tilburg, fotonr. 033465.*

In datzelfde jaar ontstond er echter een tekort aan Nederlands sprekende zusters, aangezien er uit Tilburg geen roepingen kwamen. Een aantal zusters ging naar Nijmegen, anderen keerden terug naar Frankrijk. Begin 1920 werd het huis verkocht aan de Fraters van Tilburg, die er het Odulphuslyceum in vestigden, dat in 1929 naar nieuwbouw aan de Gasthuisring verhuisde.

In 1927 kwamen Pater Christl en broeder Pius vanuit het Duitse klooster Overbach van de Oblaten van Sint Franciscus naar Tilburg om grond te zoeken voor een nieuw te stichten klooster. Ze verbleven tijdelijk in de pastorie van Broekhoven. Het klooster dat ze opbouwden werd al spoedig te klein, maar met de hulp van architect Bedaux konden ze Ave Maria kopen. De oblaten betrokken het in 1930. Zij begonnen direct met de bouw van een zijvleugel, ook naar ontwerp van Jos. Bedaux. Verdere uitbreidingen volgden in de jaren 1932-1935.

Tijdens en na de oorlog werd het gebouw voor allerlei doeleinden geconfisqueerd. De oblaten verbleven bij de Trappisten. Pas eind december 1946 konden ze terugkeren en met de restauratie beginnen. Ze verlieten het klooster in 1970.

In 1971 opende J. Schollen in een van de gebouwen een pension. Daarna bood het complex onder meer onderdak aan een daklozenpension, open bejaardenwerk en aan de Academie van Bouwkunst. Bouwgroep Moonen uit ‘s-Hertogenbosch kocht het gebouw in 1998. In 1999 ontkwam het aan sloop, na veel politieke opwinding. Men besloot de karakteristieke voorgevel en de torentjes te behouden, daarachter zouden dan appartementen kunnen komen.

*Het complex in 2010. Foto: Collectie Jan Smits*

Een brand verwoestte in juli 2000 een flink deel van Ave Maria. In 2004 ontwierp architect P. van Hoogmoed van bureau AS architecten in Tilburg nieuwe appartementen met behoud van een deel van het gebouw.

Het klooster bestond uit een hoofdgebouw en drie vleugels. De haakse vleugels zijn bij de herbestemming gesloopt. Het hoofdgebouw wordt geflankeerd door twee zeer opvallende torenachtige trappenhuizen. De middelste vleugel, haaks op het hoofdblok, bevatte de kapel.

Bron: Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.

Meer Kloosters

Reacties (5)

Ton Vialle zei op 10 april 2018 om 12:48 uur

Johannes (Jan) Jacobus Adrianus Josephus van der Valk (Delfshaven, 1873 - Tilburg, 1961) was architect en vestigde zich in 1900 in Tilburg. Zijn omvangrijkste creaties zijn de Broekhovense kerk I (1913), het klooster Ave Maria gebouwd als lyceum voor een Franse congregatie van zusters in (1913), de vroegste gebouwen van de huidige De Rooi Pannen (1914) en het Sint Odulphuslyceum (1929).

Congregatie van de Franse Zusters Filles de Notre Dame (1913 -1920)

De Tilburgsche Courant van juni 1913 omschrijft de intocht van de Franse zusters als volgt:

“Op een dinsdagmiddag 10 juni 1913 omstreeks 15.00 uur bij de grens van de parochie in de Zwijsenstraat stonden een vijftigtal bruidjes met prachtige boeketten gereed: De Franse zusters zouden komen. De eerw. zusters, Filles de Notre Dame die uit hun klooster te La Fleche verjaagd werden, kwamen hier voor goed hun intrek nemen. Onder klokgelui trokken de Eerw. zusters ten getale 30, deze machtige tempel binnen. De dag erna op woensdag 13 juni 1913 was in de kapel van het klooster de eerste H. Mis opgedragen en daarna vond de plechtige inzegening van het gehele klooster plaat.

Pas op 15 september 1913 zo blijkt uit een bericht in de Tilburgsche Courant openden de Franse zusters van het gesticht Ave Maria hun pensionaat en Franse leergangen.

De Filles de Notre Dame hielden op woensdag 13 oktober 1920 in de voormiddag vanaf 10.00 uur een openbare verkoping van de inboedel van het klooster, dit i.v.m. het vertrek uit het klooster De dag van te voren heeft men een kijkdag vanaf 14.00 uur tot 16.00 uur voor geïnteresseerden.

Eind 1920 vestigde het Sint Odulphuslyceum zich in het klooster Ave Maria.
In 1921 is er door bouwmeester Jan van der Valk in opdracht van en voor het Lyceum een tekening gemaakt voor de verbouwing op Ave Maria ten gunste van een gymzaal met garderobe,toiletten en bergplaats. Maar ook een gedeeltelijke overdekte speelplaats. Als een bezwaar werd wel steeds de excentrische ligging der school aangevoeld. Dit werd echter opgeheven in 1930, toen de schoolgemeenschap voor den tweeden keer verhuisde en het keurige, moderne schoolgebouw aan de Lange Schijfstraat betrok,waar zij nog heden gevestigd is.

De Oblaten van de Heilige Franciscus van Sales kwamen in 1927 naar Tilburg

De natuurlijke behoefte tot uitbreiding van de congregatie van de Oblaten van de Heilige Franciscus van Sales vloeit voort uit de missiegedachte. De congregatie breidde zich uit van Frankrijk naar Zwitserland en Oostenrijk en Duitsland om van daaruit ook in Nederland uit te komen. Juist vanuit deze missie gedachten en de ervaringen met de zuid Afrikaanse taal die toch heel veel van het Nederlands afstamde lag Nederland voor de hand om hier ook een congregatie te stichten. Het was de Provinciale Overste van de Duitse Provincie, pater Bogenberger, die van het Generalaat de opdracht gekregen had de Duits-Nederlandse grens over te gaan om daar het eerste klooster te gaan bouwen. Het waren pater Christl en broeder Pius Zorn die hier mee belast werden. Met de auto vertrokken ze vanuit Overbach naar Nederland om op 28 november 1927 in Tilburg te arriveren. Vervolgen meldden zij zich bij Pastoor Bertens van de parochie Broekhoven 1. Een huis werd te koop gevonden aan de Vogelstraat dat gelegen was aan de zuidkant van Tilburg. In 1930 betrokken de Oblaten van de Heilige Franciscus van Sales van uit de vogelstraat het klooster Ave Maria.

De bouwmeester / architect Jos Bedaux

Op nummer 13 van de toenmalige Nieuwe Goirlescheweg, de huidige Voltstraat, tegenover het ‘Ave Maria' klooster en de vroegere Voltfabrieken stond in 1910 het geboortehuis van Jos. Bedaux. Als zoon van de aannemer Michael Bedaux (1880-1940) groeide Jos. op in de bouwwereld. Nadat hij van het St. Odulphus-lyceum af kwam, begon hij zich te bekwamen in bouwkundig tekenen. Jos Bedaux krijgt eind 1929 opdracht het klooster uit te breiden en ontwerpt drie vleugels die haaks op de achterzijde van de bestaande bebouwing komen te staan. Het klooster is een langgerekt gebouw dat met de nok evenwijdig aan de straat staat. Op beide hoeken staan torenachtige volumes waarin zich trappenhuizen bevinden. De uitbreiding gebeurt in vier fases en neemt ongeveer vijf jaar in beslag. Als eerste bouwt Bedaux een vleugel met de refters voor paters en studenten, de keukens en een slaapzaal. De tweede uitbreiding is een vergroting van de nieuwe vleugel voor de wasinrichtingen en badgelegenheden. De derde uitbreiding betreft een vleugel voor een kapel en een aula. De vierde uitbreiding is een vleugel voor de leslokalen, studiezaal en slaapzalen. Bedaux ontwerpt de nieuwe vleugels in samenhang met elkaar, maar geeft ze een heel eigen karakter. De in baksteen opgetrokken vleugels bestaan uit twee bouwlagen onder met pannen gedekte zadeldaken. Bedaux brengt variatie aan in de kopgevels, de gevelbeëindigingen en de vensters. De kapel is van het type zaalkerk. Spitsbogen scheiden het schip en het altaar. Naar voorbeeld van architect A.J. Kropholler benadrukt Bedaux de constructieve onderdelen in natuursteen, zoals de pijlers waarop de spitsbogen rusten en de consoles die de houten kapconstructie ondersteunen.

De oblaten verlieten het complex na veertig jaar in 1970, waarna ze nog enige tijd in het klooster van de Zusters van Moerdijk aan de Broekhovenseweg woonden. Na het vertrek van de Oblaten werd het complex gebruikt voor onder meer ateliers kunstenaars, daklozenpension, bejaardenwerk en de Academie voor Bouwkunst. In 1971 werd Pension Schollen er gevestigd. Later was er onder andere nog de Academie voor Bouwkunst (Academie voor Architectuur en Stedenbouw) gehuisvest. In 1998 werd het complex gekocht door Bouwgroep Moonen voor 1.500.000 gulden en twee jaar later werd een deel door brand verwoest in juli 2000. In 2006 werden achter de oorspronkelijke voorgevel appartementen gerealiseerd naar een ontwerp van Peter van Hoogmoed. Na deze ombouw en uitbreiding is het gebouw in 2006 opgeleverd als woongebouw waaronder koop- en huurappartementen.

Vroegere straataanduiding ook: Nieuwe Goirleseweg, Columbusplein, Transvaalplein en niu dusVoltstraat.

Lisette Kuijper zei op 10 april 2018 om 15:45 uur

Beste Ton, hartelijk dank voor deze zeer uitgebreide aanvulling op ons verhaal over het Ave Maria klooster te Tilburg. Wat fijn dat jij ons zoveel kunt vertellen over de gebouwen, de betrokken architecten en de congregaties.

Voor de liefhebbers is veel archiefmateriaal aanwezig bij het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven te Sint Agatha. Kijk hier maar eens: https://www.erfgoedkloosterleven.nl/zoeken/collecties-zoeken.php?mivast…

Nogmaals bedankt voor jouw waardevolle bijdrage, Ton!

Willem Spann zei op 17 mei 2022 om 18:45 uur

Beste mensen,

momenteel zijn de Oblaten van St. Frans van Sales op zoek naar "mensen achter de schermen" die de oprichters van de Nederlandse Provincie in 1927 (kunnen) hebben geholpen om juist in Tilburg voet aan de grond te krijgen. In een artikel in de plaatselijke pers wordt gezegd, dat er "in een eerder artikel" al iets over geschreven is. Wie kent dat artikel en kan meer zeggen over de inhoud ervan? (Is het via "Delpher" te vinden?)

Met vriendelijke groet en bereid tot nadere uitleg,
W i l l e m S p a n n , o s f s

Thijs de Leeuw zei op 26 mei 2022 om 13:01 uur

Beste Willem, kun je iets meer zeggen over dat artikel in de plaatselijke pers? Om welk blad gaat het? En wanneer is dat artikel verschenen? Dan kan ik een zoekpoging wagen. Alvast bedankt!

Sjack van Hees zei op 19 januari 2023 om 12:50 uur

In 1967 moest ik Ave Maria verlaten. Ik was indertijd bevriend met Peter Trossel. Helaas hebben we toen niet onze correspondentieadressen uitgewisseld. Weet iemand hoe het verder gegaan is met hem?