De Wijnberg: instituut voor blinde en slechtziende meisjes in Grave

Mick van Gerwen

vertelde op 1 oktober 2020 om 15:02 uur

Op 12 oktober 1882 werden de eerste blinde meisjes opgevangen in De Wijnberg. Het klooster werd al sinds 1848 betrokken door de Zusters van Liefde van Tilburg. Zij stichtten daar eerst een bewaarschool, gevolgd door een burgertaalschool. In 1859 stichtten de Fraters van Tilburg in Grave het Blindeninstituut St. Henricus voor jongens, waarop de Zusters van Liefde besloten om ook een blindeninstituut voor meisjes op te richten met de financiële hulp uit een nalatenschap van de familie De la Geneste.

Groepsfoto van De Wijnberg. Collectie BHIC

Oorsprong

Net als St. Henricus, werd ook het pand van de zusters geschonken door de familie De la Geneste. Henricus de la Geneste zou ook de eerste rector van de bewaarschool worden in 1849. Voordat het instituut bekend kwam te staan onder de naam De Wijnberg, kreeg het instituut de naam van Johannes Nepomucenus. Johannes Zwijsen wilde ook dit instituut eigenlijk vernoemen naar Henricus, maar de familie De la Geneste koos toch voor een andere naam. Zwijsen had ook een grote rol bij de oprichting van het instituut. Het oorspronkelijke idee was dat de Zusters van Vincentius het huis zouden betrekken, maar uiteindelijk besloot hij om hier vier Zusters van Liefde van Tilburg naartoe te sturen.

Het eerste pand van de Zusters van Liefde in Grave. Collectie BHIC

Deze vier zusters hadden meer luxe verwacht dan ze kregen in hun nieuwe verblijf, zo is te lezen in het boek De Geschiedenis van Grave: 'In de refter vonden de nieuwe bewoonsters slechts twee schragen, waarover slechts enkele planken lagen en voor tafel moesten dienen. Men had daar iets anders verwacht, maar alles werd duidelijk, toen haar werd meegedeeld, dat dit Monseigneur Zwijsen zoo verorderd had uit liefde voor de kloosterlijke armoede'.

Gedurende de halve eeuw na de oprichting van het Blindeninstituut voor Meisjes, was het aantal bewoners flink gestegen. Ook voldeed het oude gebouw niet meer aan de leefstandaarden. Het gebouw werd dan ook in 1932 grondig verbouwd. Voor die tijd was dit een erg modern gebouw dat zowel traditionele als expressionistische kenmerken bevatte.

Het tweede pand van de Zusters van Liefde in Grave. Collectie BHIC

Het internaat en de school

Over het onderwijs en het dagelijks leven op het internaat vóór de jaren vijftig is weinig bekend. In de jaren vijftig en zestig verschilde de dagelijkse gang van zaken op De Wijnberg in wezen niet veel van een gemiddeld katholiek internaat. De meiden sliepen op slaapzalen met ongeveer 48 bedden waar ook een non sliep in een ‘cel’. ’s Ochtends werd eerst een bezoek gebracht aan de kapel. Er werd onderwijs gegeven aan de bijhorende scholen (zowel lager onderwijs als een mulo en een huishoudschool). Het eten dat in de centrale keuken werd voorbereid moest zonder klagen worden opgegeten. Bovendien mocht je alleen in de vakanties naar huis. Dat laatste veranderde in de jaren zestig.

Aardrijkskundeles op De Wijnberg. Collectie BHIC

Nieuwbouw en fusie met St. Henricus

In 1966 lieten de Zusters van Liefde een nieuwbouwklooster bouwen aan de Elizabethstraat en verlieten zij hun oude pand. Ook het Blindeninstituut, het internaat en de scholen verhuisden mee. Vervolgens verlieten de zusters De Wijnberg op 1 augustus 1980, waarop het instituut werd overgenomen door de nieuw opgerichte Stichting De Wijnberg. Twee jaar later zou De Wijnberg fuseren met St. Henricus, waarbij als nieuwe naam voor Theofaan werd gekozen. Later zou deze instelling Visio gaan heten, onder welke naam het nog altijd bestaat.