Paters en nonnen Alle orden volgens de regel van Franciscus

De Penitenten van de Eenheid

Rien Wols

vertelde op 22 mei 2016 om 10:57 uur

In de dertiende en veertiende eeuw ontstonden in heel Europa leefgemeenschappen van leken die de H. Franciscus wilden navolgen en dus zijn Regel onderhielden: de zogenaamde Derde Orde. Ze beoefenden het dagelijkse getijdengebed, droegen een habijt en hielden maandelijkse kapittels, onder de naam van penitenten.

In 1399 werden 82 van zulke mannen- en vrouwenkloosters in de Nederlanden verenigd onder dezelfde statuten. Onder invloed van de Moderne Devotie, de vernieuwingsbeweging van Geert Grote, maakten ze in de vijftiende eeuw een grote bloei door.

Aan het eind van die periode, in 1501, werd in Haren bij Megen het enige vrouwenklooster in het Noord-Brabant van vóór de Reformatie gesticht. De zusters voorzagen in hun onderhoud door diverse activiteiten, zoals spinnen en naaien, onderwijs in handwerken en het verzorgen van wasgoed voor pastorieën en andere kloosters. Verder leefden ze achter “slot”.

De orde staat ook bekend onder de namen: Zusters Franciscanessen-Penitenten; Zusters Penitenten van de Eenheid; Zusters van de Derde Orde van de H. Franciscus; Franciscanessen van Megen; Franciscanessen van Haren en Congregatie der Zusters Penitenten der Hereniging.

In 1948 kreeg de orde van de bisschop van 's-Hertogenbosch als apostolische opdracht: “Bidden en offeren voor de eenheid in de wereld, in het bijzonder voor de eenheid onder de Christenen”.

Op zeker moment zijn de ‘contemplatieven van Nazareth’ naar Huissen verhuisd en de ‘actieven van Bethlehem’ naar Wassenaar, maar beide groepen wonen inmiddels samen in een kloosterbejaardenoord in Boxmeer.

Kloosters in Noord-Brabant waren er naast het kloosterverzorgingshuis Sint Anna in Boxmeer in Haren (klooster Bethlehem), Lithoijen (klooster Jerusalem) en Reek (klooster Nazareth). Kloosters buiten Noord-Brabant waren er in Huissen en Wassenaar.

Foto’s
Reek, Allegonda de Haan bij haar intrede in het klooster Bethlehem te Haren, 1923. Origineel: Beeldcollectie Ton Cruijsen. Bron: BHIC, fotonr. 1903-000162.
Reek, zuster Agnes (Nieuwmans) spreekt haar eeuwige gelofte uit, 1962. Origineel: Beeldcollectie Ton Cruijsen. Bron: BHIC, fotonr. 1903-000273.
Reek, zusters Penitenten van de Eenheid in de kapel van hun klooster Nazareth. Bron: BHIC, fotonr. BCL1660.

Bronnen
Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.
W. Nolet (samenst.), Katholiek Nederland : Encyclopaedie. ’s-Gravenhage, 1930-1932. 3 dln. Dl. 3, Zusterorden en -congregaties (1932), p. 283-286.
Website Franciscaanse beweging.
Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, Databestand kloosters in Nederland, Kloosterorganisatie: Penitenten van de Eenheid (Z100).