Zijn bedoeling was in eerste instantie een missionarisopleiding op te richten ten behoeve van de Duitse koloniale gebieden. Maar uiteindelijk kwam het er op neer dat men overal ter wereld ging missioneren. De eerste missionarissen die Steyl in 1879 afleverde, vertrokken richting China.

Het congregatieplan van Janssen viel midden in de zogenaamde Kulturkampf, toen de Pruissische overheid er alles aan deed om het religieuze leven van orden en congregaties onmogelijk te maken. Janssen besloot daarom uit te wijken naar Steyl (L) bij Venlo, vlak over de grens, om zijn plannen te verwezenlijken. Hoewel de congregatie dus echt bedoeld was voor Duitse mannen, meldden zich al snel ook Nederlandse roepingen aan. In de periode dat Arnold Janssen zelf in Steyl actief was, studeerden er 99 Nederlanders en een Vlaming voor priester en meldden zich nog eens 57 Nederlandse mannen aan als broeder.

Arnold Janssen bedacht al spoedig dat een missie zonder vrouwen niet veel zou bereiken. Daarom stichtte hij in 1891 de congregatie van de Missiezusters Dienaressen van de Heilige Geest (Blauwe Zusters), die momenteel meer dan 3.500 zusters telt. Janssen geloofde ook sterk in de kracht van het gebed voor de missie. Vandaar dat hij in 1896 de congregatie van de Dienaressen van de H. Geest van Altijddurende Aanbidding (Roze Zusters) oprichtte. Van deze slotzusters zijn er nu wereldwijd zo’n 350. Zij vormen met hun continue gebed als het ware het geestelijk thuisfront voor de actieve zusters, broeders en paters in de missie. Van de laatsten zijn er nu zo’n 6.000 over de hele wereld werkzaam.

In 1900 werd de congregatie kerkelijk goedgekeurd. In 1911 werd in Uden een Nederlandse afdeling van de SVD opgericht. De aanleiding was een brief van pastoor Gerard van Schijndel uit Boerdonk (Erp) die in 1909 had gevraagd om een filosofiedocent voor de studenten van zijn eigen kleine missiehuis.”Tenzij u mijn hele onderneming wilt overnemen”, voegde hij daar nog aan toe... Van Schijndel maakte de overste van Steyl ook attent op het leegstaande klooster van de Ursulinen in Uden, dat te koop stond. SVD kocht het gebouw uit 1845 voor fl. 62.650,- in mei 1911.

In augustus van dat jaar benoemde het Generalaat pater Peter Noyen als eerste rector van het Missiehuis St. Willibrord in Uden. Opmerkelijk: het Generalaat vroeg nadrukkelijk aandacht voor de studie van de Duitse taal. Op bepaalde dagen in de week dienden de Nederlandse communauteit uitsluitend Duits te spreken. Dit voorschrift werd echter in de dagelijkse praktijk (“vanzelfsprekend”, zegt Jan Holman SVD op de website van de congregatie) genegeerd. Op de feestdag van St. Willibrord, 7 november 1911, werd het nieuwe kleinseminarie, met 38 leerlingen, geopend.

Op 2 november 1924 stelde het Vaticaan formeel een Nederlandse provincie van de congregatie in, met vier missiehuizen. Op 19 oktober 1975 werd de oprichter van de congregatie, Arnold Janssen, door paus Paulus VI zalig en op 5 oktober 2003 door Paus Johannes Paulus II heilig verklaard. De congregatie staat behalve onder zijn Latijnse naam, Societas Verbi Divini (in vertaling het Gezelschap van het Goddelijk Woord), ook bekend als de Missionarissen van Steyl of de Paters SVD.

In Noord-Brabant had de congregatie huizen in Deurne (Missiehuis Sint Willibrord); Helvoirt (Missiehuis Sint Lambertus); Teteringen (Missiehuis Sint Franciscus Xaverius) en Uden (Missiehuis Sint Willibrord).

Buiten de provincie waren de voornaamste huizen in Steyl en Soesterberg. Buiten Nederland waren de paters en broeders van Steyl actief in o.a. Togo, Argentinië, China en het Duitse deel van Nieuw-Guinea, en later ook in andere landen in Afrika, Noord- en Zuid-Amerika, Australië, Indonesië, India en de Filippijnen. Tegenwoordig beschouwt SVD Europa ook als missiegebied en is aanwezig in België, Italië en Oostenrijk.

Foto’s
Arnold Janssen (1837-1909). Bron: Wikipedia.
Uden, afscheid van missionarissen S.V.D., 1938. Fotograaf: Fotopersbureau Het Zuiden. Bron: BHIC, fotonrs. UDE2348 en UDE2384.

Bronnen
Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.
Website Societas Verbum Dei.
Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960, lemma Missionarissen van het Goddelijk Woord (SVD).