Ik heb van augustus 1966 tot juli 1968 op de mms / internaat gezet. Maandagochtend voor de lessen om 9 uur begonnen moesten we aanwezig zijn, en zaterdag om 3 uur (na de studie) mochten we voor het weekend naar huis. In het 2e jaar zat mijn zus in de 1e klas. Ik mocht niet met haar praten, want ik was intern en zij was extern; die werden streng gescheiden! Verder best een leuke tijd gehad.

In deze tijd is dat haast niet voor te stellen, hè Annekee, twee zussen die om die reden niet met elkaar mochten praten. Wel goed om te lezen dat je best fijn terugkijkt op die tijd. Geldt dat ook voor je zus, weet je dat toevallig?

Mijn zus maakte soms met mijn jongere broers en zussen een verrassing voor mij: boterham met worst en honing, of met pindakaas en jam en dat wist ze me op een of andere manier altijd te overhandigen. In de 3e klas was ik ook extern en fietsten we samen naar Etten

Ah, wat aandoenlijk om te horen, Annekee, wat een lief gebaar. En het klinkt als een opluchting dat jullie vanaf de derde samen konden fietsen. Klopt toch hè?

Ah, wat aandoenlijk om te horen, Annekee, wat een lief gebaar. En het klinkt als een opluchting dat jullie vanaf de derde samen konden fietsen. Klopt toch hè?

Ik heb op kostschool gezeten van 1968 tot 1970. Ik ging naar de brugklas op de kerkwerve. Na de twee jaar ben ik extern gegaan. Heb leuke en minder leuke ervaringen. Hechte vriendinnenclub, een keer per maand geitenfui. Mochten we zelfs een sigaret roken. Lopen over de grote tour. 2 keer per week naar de kerk. Vreselijke vleeslapjes op maandag met spinazie. Kwark heb ik hier voor het eerst gegeten. Heerlijk . En nog veel meer,

Ik zat op die kostschool van 1965-1968 en ging naar de Regina nostra ulo aan de kerkwerve.
Maandagochtend er heen en zaterdag middag na de studie naar huis.
De nonnen waren best wel streng maar toch heb ik er veel geleerd.

Jopie en Corry, wat goed dat jullie hebben gereageerd op dit verhaal. Alleen door herinneringen van vrouwen als jullie, die als meisje hier hebben gewoond, geleerd en geleefd, krijgt ons verhaal een menselijk gezicht. Daarom lezen we graag jullie ervaringen, positief en -helaas- ook negatief. Dankjewel! En mocht je meer willen vertellen, dan doe gerust.

Ik zat op die kostschool van 1958-1962 en ging ook naar de Regina Nostra Ulo aan de Kerkwerve. Het eerste jaar een keer in de maand naar huis. Het 2e jaar iedere zaterdag naar huis en 's maandag weer naar Etten. Heb daar alles bij elkaar een gezellige tijd gehad. Je maakte kennis met allerlei sporten. Er waren altijd genoeg meisjes om te kaarten of andere spelletjes mee te spelen. Het eten had wel beter gemogen.

Bedankt voor je bericht, Tonnie, en goed te lezen dat je er overwegend goede herinneringen aan hebt. Ik vermoed dat achter je zinnetje dat het eten wel beter had gemogen, nog een verhaal schuilgaat. Was het te vaak hetzelfde, of gewoon niet lekker? Werd er flink over geklaagd? En wat stond er eigenlijk op het menu?

Praat je ons daarover bij?

Het leek wel of ik op kostschool niets meer lekker vond. In de winter stamppot van zuurkool en boerenkool. Een verschrikking. Als iedereen opgeschept had en de zuster niet in de buurt dan ging de portie weer terug in de schaal. Ik kon het echt niet door mijn keel krijgen. Zo waren er ook wel gerechten die ik lekker vond zoals filosoof, maar over het algemeen vond ik de warme maaltijd niet om naar uit te kijken.

Van 1954 tot 1958 heb ik op de Huishoudschool in Etten gezeten.
Het is een mooie tijd geweest.
Of er nog oud leerlingen reageren ?
Zou het wel LEUK vinden!
Bekenden allemaal de groetjes, Ria

Bedankt voor je reactie, A.H.M. Ruedisueli-Laurijsen. Het klinkt ook allemaal niet al te smakelijk. Vreemde vraag maar had je dan niet enorme trek als je 's avonds niet at? En nog een vraag: wat is filosoof, als gerecht?

En Ria, fijn dat je terugkijkt op mooie jaren in Etten! Als er zich nog oud-leerlingen melden, dan brengen we jullie graag via de mail met elkaar in contact.

Ik heb eerst een jaar de 6e klas van de lagere school daar , intern, gedaan en toen de mms doorlopen. Ik heb geen goede herinneringen, ik vond het niet fijn en had erge heimwee.was erg braaf, anders mocht je het weekend niet naar huis. Dingen die ik me goed herinner zijn schoenlapperstaart, rijstepap die ik moest opeten, vreselijk, maar ook frietjes, het eten was over het algemeen niet lekker, ik smokkelde de stukken vlees die. Ik niet lekker vond in mijn weekendtas mee naar huis of het ging door de wc die geregeld verstopt raakte. De nonnen gingen op een stoel staan om te kijken of je niet overkeek in je chambrette. We hebben ook veel gebeden, s' morgens meteen voor het bed op je knieën , in de tuin, processie en rozenkrans, elke morgen naar de kerk in het begin met een hoofddoekje om, geen blote benen of armen. Voor de missie gewerkt bij Jamin.
Positief wel een erg degelijke opleiding gehad en diploma gehaald. Aan het eind mocht ik mee naar de Alliance Française een Franse conversatieclub. Oh ja en meiden onder elkaar kunnen ook veel en gemeen ruzie maken.

Bedankt voor je oprechte bijdrage, Irene. Ik kan me voorstellen dat je met gemengde gevoelens terugkijkt op deze periode. Zeker als je nagaat hoe jong je destijds was...

Kun je toelichten wat je moest doen bij Jamin? Had je daar een soort baantje en ging het geld dan naar de missie? Of begrijp ik het dan verkeerd?

"t Withof in Etten was niet alleen een MMS of Kweekschool ook de Huishoudschool was een onderdeel van de opleidingen.
Maria Regina school naast "t Withof waartussen LATER San Francesco internaat is gebouwd voor de interne leerlingen.

We werden op woensdagmiddag naar Jamin gebracht, waar we koekjes en chocolaatjes moesten inpakken en de opbrengstwaarde was voor de missie. Voordeel wasda.t je zoveel als je wilde mocht snoepen daar, en iedereen ging met een onderbroek vol snoep naar huis, voorraad voor de rest van de week.
Ik heb geen trauma overgehouden van kostschool hoor, maar ik vond het echt gewoon niet fijn.

Bedankt voor deze verduidelijking, Ria. We gaan de tekst erop aanpassen!

Van 1956 tot in 1959 zat ik drie jaren op de MMS en woonde buiten het dorp zelf op een boerderij als oudste van 8 kinderen. Ik had zoveel heimwee naar ons kleine grut dat ik echt doodziek werd en na 4 maanden extern mocht. Op zich waren de lessen interessant, het eten als thuis en de zusters vriendelijk. Wat is het opmerkelijke? Tijdens de Bevrijdingsdagen, begin november, ben ik in de kelder van het klooster geboren daar mijn moeder voor de wisseling van Duitsers en Engelsen op de boerderij, gevlucht was.
Hoe kwam ik voor de 3e keer in het klooster? In 2009 vroeg het ouder wordende bestuur van zusters mij, en nog 2 andere vrouwen, om bestuurslid te worden. Dat heb ik 8 jaren met plezier gedaan. Leuk was en is nog steeds: enkele zusters waren erbij toen ik 75 jaren geleden daar ben geboren....

Volgens mij is een mailtje niet aangekomen. Er werd 's middags warm gegeten. Filosoof was een gerecht van aardappelen en vlees en nog wat. Op internet wordt het vergeleken met jachtschotel.
Op het internaat was er nog een 3 jarige opleiding voorbereiding kweekschool en een 4 jarige opleiding mulo. Ook na de 3 jarige opleiding voorbereiding kweekschool kon je rond 1960 het mulo-examen afleggen.

Wat apart zeg, Rentia, dat het klooster zo telkens weer in je leven opduikt. Wel vervelend dat je zulke erge heimwee hebt gehad, ook al kon je het onderwijs en de opvoeding van de zusters waarderen. Het moet wel een enorme opluchting zijn geweest, dat je uiteindelijk als externe leerling verder mocht. Maar ik kan me voorstellen dat dit niet zonder slag of stoot ging? Of was daar wel redelijk snel begrip voor? Dank voor je bericht.

@Ton: bedoel je een reactie, zoals hier, of een mail die je naar ons hebt verzonden? Het is natuurlijk heel ergerlijk dat je de moeite neemt om e.e.a. op te stellen en het dan ineens 'zoek' is. Mocht je meer details willen geven, dan kun je ook mailen naar info@bhic.nl, dat kan ter attentie van mij.
En ook ik wist niet wat 'filosoof' was, maar jachtschotel wel dus dan kan ik het me voorstellen. Dank, ook voor je aanvulling wat betreft het onderwijs dat de zusters in Etten hebben aangeboden. Dat was echt een behoorlijk aanbod, zo blijkt maar weer.

Na de zesde klas op San Francesco ging ik naar de Mulo op 't Withof.
Op weg naar de slaapzaal, de in mijn herinnering ontzettend grote trappen op, altijd weer dat: "Niet rennen". Tijdens de schooluren werd je chambrette soms bezocht, je kastje bekeken: heel onaangenaam om te merken dat er iemand aan je spullen had gezeten.
Na schooltijd was er in de refter thee met een crout: de kontjes van het brood, boter erop, dubbelgevouwen. Ik vond dat lekker.
's Morgens was er regelmatig zult. Ik walgde ervan, sommige meisjes vonden het lekker. Als er niemand was aan wie ik het stiekem (de zuster mocht het absoluut niet merken !) kwijt kon, stopte ik het in een zakdoek, of wat er maar voorhanden was, en gooide het onderweg naar school weg. Op de eettafel stonden glazen potjes met bijvoorbeeld jam. Heel soms hadden we ook hagelslag, maar dan moest er wel voorzichtig geproefd worden want die kon naar groene zeep smaken, omdat de potjes met groene zeep werden uitgewassen en blijkbaar niet goed uitgespoeld. De surveillanten snapten niet waarom de hagelslag dan niet op ging en ze geloofden ons ook niet als we zeiden dat het vies was.
Ee of twee keer in de week mochten we televisie kijken, in een zaaltje met, in mijn herinnering, wel 100 stoelen. Altijd was er een zuster bij en als die vond dat het programma niet geschikt was ging de tv uit. Soms middenin een film, dan werd er gezoend ofzo.
Ik mocht (van mijn moeder) maar om de twee maanden naar huis, maar in het weekend was het op kostschool meestal wel gezellig. Je schreef dan een brief naar huis, die moest echter wel open blijven want de inhoud werd gecontroleerd. Zeker in de hogere klassen werd het leuker: plaatjes draaien, naar het winkelcentrum, veel tijd om te lezen, in de zomer lange wandelingen naar bijvoorbeeld de Rucphense hei. Op doordeweekse dagen was er soms een bedevaart: heel erg vroeg op, naar een heilig oord (geen idee meer welk), daar eten en dan weer terug lopen door de maisvelden en gewoon naar school. Naast uiteraard twee keer per week voor het ontbijt naar de kapel, waar geregeld wel iemand flauw viel.
Op de ene cour speelden we trefbal, op de andere cour schommelden we, op de grote tour organiseerde een zuster regelmatig hardloopwedstrijdjes. Verstoppertje spelen door het hele gebouw, in de hoop dat alle deuren open waren. Naast de grote tour was er soms een paardenconcours. Dan sleepten we een paar stoelen naar de heg en konden naar al dat gespring en de gezelligheid kijken.
De oudere meisjes konden, als ze dat wilden, naar dansles in de Biekorf.
In de laatste week van het schooljaar was er een gezamenlijk avondeten in de recreatiezaal, . Ik heb met verbazing zitten kijken hoe een van de zusters keurig met mes en vork een sinaasappel schilde.
In die laatste week gingen we ook met zijn allen naar de waszolder, waar alles op lange tafels lag wat geen wasmerkje had. Soms vond je dan iets terug dat je kwijtgeraakt was.
Op de Havo werden de teugels verder gevierd. Ik leerde er mijn man kennen (we zijn dit jaar 48 jaar getrouwd) en was zoveel mogelijk uithuizig. In de uitgevallen lesuren gingen we biljarten en koffie drinken bij Café 't Platdak.
Op de Havo had iedereen een klein kamertje in plaats van een chambrette. Nieuw gebouwd boven de grote hal van de Kweekschool.
Ik hield er een hamster, dat 's nachts alle houtwol uit zijn kooi in mijn schoenen stopte. En verder was het er vooral erg rommelig, zoals het een puber betaamt, wat me nogal veel preken opleverde.
Het was verboden om met twee meisjes in één kamer te zijn, dan moest de deur open blijven.
Afijn, van die zes jaar, zeven als ik de zesde klas meetel, is er natuurlijk nog veel meer te vertellen, maar sommige dingen staan met niet zo heel helder meer voor de geest.

Jozefien, jij moet een jaar of vier na mij op de mulo gezeten hebben, maar toch was er al het nodige veranderd. Ik herinner mij dat wij iedere morgen naar de mis moesten. Het kapje van het brood herinner ik me ook nog. Ik herinner mij een court voor de mulo afdeling en een court voor de voorbereiding kweek afdeling. Wij deden geen verstoppertje door het hele gebouw, maar slopen stiekem door het hele gebouw. In de zomer waren we zeer veel buiten. Je kon onderdelen van atletiek doen zoals hardlopen, verspringen en hoogspringen. Velden voor handbal en kastiebal. De Havo was er in mijn tijd nog niet, maar er was al wel sprake van de Mammoetwet.

Ik zat 1 jaar op kostschool Het Withof van 1961-1962 in de 2e klas van de Regina Nostra Ulo aan de Kerkwerve. Het hoofd van de kostschool was Zr.Stanislaus. Wel iedere zaterdag na de studie om 3 uur naar huis en 's maandag weer naar Etten.
Elke morgen om 7 uur ging er een hele harde bel om je te wekken voor de mis, niet leuk om zo wakker gemaakt te worden.
Wij hadden allemaal een chambret met een gordijn als deur waar van tijd tot tijd een nonnenhoofd (Zr. Layola) doorheen stak, dus privacy daar hadden ze nog nooit van gehoord. De leverpastei bij het ontbijt vond ik vreselijk maar dat was niet zo erg want er waren er genoeg die het wel lusten. Bij het middagmaal kregen we altijd gekookte pudding met een dikke vel die ik heerlijk vond maar velen moesten er van overgeven, dus die vel belandde dan op mijn bord maar o wee als ze dat zagen ppfff je moest dat dus allemaal heel snel voor elkaar krijgen.
Je had in een kast in een grote zaal (recreatieruimte) een doos staan waarin je eigen dingen in mocht bewaren en dat waren bij mij bananen die waren lekker op die korstjes brood die je om 4 uur na school kreeg. Als er naar de zin van de nonnen teveel in zaten haalden ze die er gewoon uit zonder wat te zeggen, die was je dus gewoon kwijt, zo ook een keer een blikje knakworst wat spoorloos was verdwenen.
Ik heb daar ontzettend veel heimwee gehad dus ben na 1 jaar weer gewoon naar de 3e klas in Oosterhout gegaan.

Aan de ene kant had je de mms en een trap op naar de andere kant had je de mulo, na het eten had iedereen om de beurt keukendienst en moest je meehelpen in de afwaskeuken. De croste kan ik me ook goed herinneren, was lekker vooral als hij vers was. Om 8 uur s'avonds mochten we naar het journaal gaan kijken. Ik zie ook nog de studiezaal voor me , een heelgroot lokaal met van die houten lessenaars achter elkaar met ieder een vaste plek.
We gingen een keer per week samen douchen in een grote douche ruimte. Allemaal tegelijk uit de kleren en dan tegelijk centraal ging de kraan even aan, moest je zorgen dat de shampoo in je haar zat want je kreeg maareven warm water en er werd omgeroepen dat je niet naar beneden moest kijken want "God ziet alles!"
De schommels op de cour waren favoriet. In de. 5e klas van de mms kreeg je een kamer, best groot, mocht. Je om 4 uurhet dorp in en s' avonds eensigaretje roken als jewilde, ook mocht je dan op je kamerstuderen i.p.v de studiezaal

Veel dank, Jozefien, Ton, Anny en Irene, voor jullie indrukwekkende en ontroerende bijdragen. Jullie weten deze tijd heel beeldend te verwoorden! Waarschijnlijk herkennen jullie ook veel in elkaars verhalen.

Het blijft bijzonder om op deze manier een kijkje te krijgen in die samenleving. Van zusters die sinaasappels kunnen schillen met mes en vork, tot aan de waarschuwing om tijdens het douchen niet naar beneden te kijken want God ziet alles. Fascinerend en aangrijpend tegelijk, omdat heimwee of negatieve herinneringen vaak nooit ver weg zijn.

Nogmaals dank voor jullie reacties.

Als nieuwe leerling werden we ontvangen in de spreekkamer van ''t Withof vandaar mochten we ons koffertje uit gaan pakken in de chambrette van de Clara dortoir. Tegenover je chambrette had je een smal hang- en legkastje. Tijdens de strenge winters was je waskom bevroren en moesten we 's morgens vooraan de zaal bij de kachel neerzetten en in de rij naar de toilet. Daarna je waskom weer ophalen. Over de maaltijden had ik geen klagen. Regelmatig hebben we de kleine tour en grote tour gelopen. Tussendoor werd er veel aan sport gedaan, handbal, tennis, speerwerpen etc.
Ook komen de namen van oud-leerlingen boven Lian Koenraadt, Monique Mutsaerts, Marie Cecile Schade van Westrum, Alida Bouvee, Gemma Buck, Corrie Bastiaansen en Ria ? uit Galder. Ik hoop dat ze reageren......

@Ria: mooie bijdrage! Ik vind het toch wel schokkend hoe koud het moet zijn geweest op jullie slaapverblijf. En 's zomers was het dan zeker afzien door de hitte? Wat bedoel je trouwens met de kleine en de grote tour?
En heel goed dat je hier al die namen noemt van oud-klasgenoten. Al reageert er maar één door, dan is het al de moeite waard! Ik zal voor je duimen.

De kleine en de grote tour was een wandeling rond de sportvelden en de fruitbomen/groentetuin. Deze werd regelmatig in de tussenuren gelopen.

Duidelijk, bedankt Ria!

In de chambrette van de zuster(naast mij chambretje)was een keer een snoepje terecht gekomen. Bij toeval zat ik juist overeind in bed om naar de nagel van mijn teen te kijken toen het gordijn open ging. (vlgs. de zuster had ik het gedaan) De STRAF die erop volgde was dat ik NIET naar huis mocht met de Kerstvakantie. De eerste dag moest ik meehelpen de was uitzoeken. De daaropvolgende dag kwam de vader van Lian Koenraadt mijn ophalen om naar mijn oom en tante te brengen in de Noordoostpolder. Of Lian de schuldige was ??? Of zij ook straf had gekregen??? Zij was enig meisje thuis en had altijd snoepgoed. Ik denk dat haar Vader daarop is afgekomen en een deal met de zusters heeft gesloten. Ik had een mooie week in de Noordoostpolder. Mijn oom en tante woonde er nog maar pas en nu was ik er al geweest. Mijn oom heeft me weer naar huis gebracht. Van heel het trauma heb ik geen weet
gehad.

Wat een straf zeg, Ria. Zelfs al hád je het gedaan (wat dus niet zo was), moet je dan gelijk maar een hele vakantie afpakken? Zo veel had je er toch al niet... Gelukkig liep het goed af, en had je zelfs nog een heel mooie vakantie. Ik snap wel dat je je nog steeds afvraagt wat er achter de schermen is besproken!

Gelukkig maar, Ria, want ik kan me voorstellen dat de onrechtvaardigheid van zo'n straf net zo goed wél diepe sporen zou kunnen nalaten. Gelukkig kreeg jij er iets leuks voor in de plaats; de logeerpartij bij je oom en tante.

Bedankt voor je berichtje!

Wat leuk om al deze reacties te lezen. Ik zat “op kostschool” van 1966 tm 1969. En wel omdat Corrie Adriaansen (zie een van de reacties hierboven) zei dat het zo leuk was en omdat wij erg buitenaf woonden. Ik heb er de 3-jarige MULO gedaan. Eerst 1 jaar op de Kerkwerve en toen 2 jaar op de fiets naar de Broeders van Liefde. Dat was de jongens-MULO en LTS en onze klas was de eerste meisjes-klas die daar kwam. Dat was genieten dus. Wat een aandacht kregen wij.
Er komen nu weer een heleboel herinneringen voorbij: de chambrettes, de cour, de croutte ( korst brood) en .....het eten. Tot de dag van vandaag ben ik een snelle eter, dat komt doordat ik alles lustte. Tafelgenootjes niet, dus als de nonnen even niet keken werd alles op mijn bord gegooid en ik maar eten...
Verder had ik 2 vriendinnen, Marianne van de Klundert ( helaas vroeg overleden) en Annelies van Hassel ( met haar heb ik nog steeds contact).
Gelukkig mocht ik iedere zaterdag naar huis en op maandag weer terug.
Dat maakte dat het wel vol te houden was.
Jaren later was er een reünie waar bleek dat nogal wat meisjes buikpijn kregen toen ze Het Withof weer zagen. Geen positieve herinneringen dus. Dat kan ik niet zeggen, ik heb best mooie herinneringen.
Ik heb ook geen vreemde situaties met de nonnen meegemaakt, behalve dat ze vaak tegen elkaar niet erg aardig deden.
Wat leuk om het er zo over te hebben.

Zouden het karakterverschillen kunnen zijn zoals in onze wereld heel ‘ normaal’ is?

Als je zo jong bent dan kun je dingen meestal niet benoemen, maar dan voel je ze wel. Op de een of andere manier waren de nonnen jaloers op elkaar vermoed ik. Omdat wij als leerlingen de een aardiger vonden dan de ander.
De eerder genoemde Zr. Stanislaus en Zr. Layola waren er ook in mijn tijd.

Adrie volgens mij waren er gewoon krengen en lieve nonnetjes en Layola was, in ieder geval voor mij, een kreng. Ze sliep in een chambret naast mij en ik had het idee dat ze beter was met kinderen die daar 1 maand of 3 maanden achtereen bleven, dus niet elke week naar huis mochten zoals ik. Zij maakte ook uit of je wel eens 's-morgens uit mocht slapen en niet naar de kerk hoefde en dat is mij dus helaas nooit overkomen.
En als ik iets gedaan had wat niet mocht dan mocht ik in plaats van op zaterdag om 3 uur pas om 5 uur naar huis en dat was voor mij dus weer wel straf en voor anderen niet want die moesten daar toch blijven.
En inderdaad de spanningen van de zusters onderling waren heel erg voelbaar.

@Adrie: goed om te horen dat je zoveel plezier hebt aan het lezen van de reacties. En veel dank voor de jouwe. Interessant, wat je zegt over die onderlinge verhouding van de nonnen. Vaak kijken we toch vooral naar de verhouding internen / docenten, maar tussen die geestelijken zullen er inderdaad ook weleens spanningen zijn geweest, het blijven toch mensen : ) Maar ik neem aan dat zulke spanningen voor de leerlingen goed verborgen werden gehouden. Aan de andere kant, je zat heel wat jaren op het internaat en dan gaan zulke onderlinge fricties toch opvallen, lijkt me. Heb je toevallig nog vermoedens waarom sommige nonnen niet met elkaar overweg konden?

Na de naailes moest de klas worden bij geveegd. Lyan en ik hadden de beurt en we hadden afgesproken dat we de tijd zouden rekken. Zo gezegd zo gedaan. Nadat we klaar waren zijn we op weg naar ''t Withof het snoepwinkeltje ingeschoten en namen volgens het lijstje het bestelde snoepgoed mee. Bij aankomst had ik net een zakje Salmiak open gemaakt en begon er van te snoepen toen Zr. Aloysia de hoek om kwam en ons bezig zag. De middag is volgens het programma verlopen doch in de avond na het avondgebed in de kapel of het rozenhoedje werden we uit de rij gehaald en in de spreekkamer gezet met een vel papier en potlood. We moesten opschrijven wat we hadden gekocht en en wat we voor wie hadden meegenomen. Ik heb daarvoor geen straf gehad. Wel zullen later de regels zijn aangepast denk ik.

Hallo,
Leuk om alles te lezen. Er waren inderdaad heel onaardige nonnen. Ook waren er rangen en standen onder de zusters. Bin mij zaten er zuster Johannes de Deo en zuster Elvira. Hoofdzuster Candida. Daarkregen we ook den soort etiquetteles van. Voor mij was het een enorme ov ergang en kultuurschok. Im kwam van een tuinderij en zag ineens botermesjes, jamlepels, servetringen enz. Zo waren we thuis helemaal niet gewend om te eten. Je voelt je da n als 13 jariv meisje heel ongelukkig en maar goed rondkijken hoe dat allemaal moest. Vriendinnen uit die tijd Beatrijs Hermans, Annelies de Wit, Anita Jacobs, Hanneke Beens en Mieke van Heeswijk. Zou het leuk vinden nog eens wat te lezen. Het was tocb een indrukwekkende tijd.

Zuster Stanislaus, het hoofd van de Regina Nostra Mulo, en zuster Loyola, Frans, heb ik al horen noemen. Zuster Loyola droeg hoge hakken. Ik dacht vanwege haar rug. Ze had regelmatig spit. Er waren meer nonnen op school. Ik denk aan de non voor handwerken. We hadden ook leraren van buiten de school. Ik herinner me de heren Arnouts en Brands. We hadden een mevrouw voor Duits.
In de kapel had iedere groep zijn eigen plek. Zo herinner ik me dat de voorbereiding kweekschool en de mulo in de rechterbeuk zaten gezien vanaf de binnenkomst. De MMS zar in de linkerbeuk en de kweekschool zat in de eerste banken middenin. Daarachter de nonnen. Als er zieken op de ziekenzaal lagen, ging er tijdens de dienst een priester met hosties naar de ziekenzaal. Een jaar of 20 geleden ben ik met mijn dochter eens naar een genealogische dag in Etten geweest en toen hebben we een bezoek gebracht aan het klooster. Veel meer was het niet. We hebben daar gesproken met zuster Loyola en hebben samen met haar de kapel bezocht. Ik had de indruk dat de kapel gekrompen was. Zuster Loyola had intussen ook haar nonnenhabijt afgegooid. Volgens mij was ze wat vergeetachtig geworden. Het snoepwinkeltje was op winkelcentrum Kerkwerve? Was er op dat winkelcentrum ook een patatzaak? Ik herinner me op weg naar school een winkelcentrum tegenover de kerk. Je kon in die patatzaak in de jaren 1960 een patatje kopen voor 15 cent. Ik weet niet meer of daar mayonaise bijzat. In de tijd dat ik iedere dag van het internaat naar school moest lopen, werd er een nieuwe wijk gebouwd. Ik herinner me nog de bouwvakkers die met ontbloot bovenlijf bezig waren. We hebben ook een keer flinke ruzie gehad met de externe meisjes van de huishoudschool. Dat heeft zelfs de krant gehaald. Ook rond de jaren 1960.

Tegenwoordig is het gebouw in de bisschopsmolenstraat omgebouwd in een appartementencomplex voor mensen met geheugenproblemen.de patatzakje kan ik me ook goed herinneren, nasischijven uit de muur om 4 uur na school, in de hogere klassen. Op de mms had je Zr Giuseppo(hoofd) ,Borremea voor Frans, men van de Brink voor tekenen, Welten voor aardrijkskunde, Vriends voor Engels ,bij de gym hadden we een uniform, blauwe plooirok met een hemdje . We kregen vaak soft of trefbal en ook korfbal. Binnen en buiten.

Prachtige bijdragen allemaal! Wat mooi dat er zoveel overeenkomstige herinneringen zijn, en dat jullie elkaar zo aanvullen. Op die manier wordt deze tijd weer enigszins nieuw leven ingeblazen ;)

Nog één vraag Ton, die ruzie moet toch wel flink uit de hand zijn gelopen, voordat zoiets de krant haalt. Weet je nog waarover het ging? Of misschien waren er heel veel meisjes bij betrokken? Kun je daar nog iets meer over vertellen?

Ik weet niet meer waar de ruzie overging. Het was na school en ik weet dat er met stenen werd gegooid. Volgens mij werd stenen gooien in de aanhef van het artikel genoemd.

@Ton: Wie weet, heeft iemand het artikeltje nog wel bewaard... Wij houden ons aanbevolen ;)

Bedankt voor je aanvulling!

Gaan we modder opduiken ?
Niet netjes !

Het is heel leuk ,om nog is uit die kostschooltijd te lezen .Ook ik heb er op kostschool gezeten en wel van 1950 tot 1957.Dat betekent dus,dat ik 7 jaar constant van huis ben geweest om mijn onderwijsdiploma te halen.
De opleiding was goed,maar het verblijf ver van je broers en zussen was voor mij minder leuk.Ik kwam van een boerderij en kende dus een grote vrijheid.En had je heimwee,dat kon je onmogelijk ook even thuis laten weten,want iedere brief werd eerst gelezen door de directrice voor die de deur uit ging.
Denk er om ! Er mochten geen negatieve berichten naar buiten!
Hierover kan ik me nog een voorvalletje herinneren,wat absoluut te gek voor woorden was.Ik was net na weken eindelijk weer eens thuis geweest en mij oudere broer moest voor zijn paspoort een recente foto hebben en die had ik.Toen ik terug ging naar kostschool beloofde ik hem om meteen die foto in een envelop te doen en op te sturen.
Toen ik al lang dacht ,dat de foto thuis was,werd ik bij de directrice geroepen.Ze dacht zeker ,dat ik het het uitgemaakt had met een vriendje.
Zo kon de brief niet de deur uit .Absurd toch!
Nee,het was voor mij niet de leukste tijd.Je kon je gram alleen maar
kwijt bij je klasgenoten.We zijn met 21 meisjes in 1957 geslaagd.En wat zo uniek is:we komen ieder jaar nog met 15 daarvan bij elkaar.Er zijn er natuurlijk al enkelen overleden.Dat krijg je als je de 80 bent gepasseerd

Hoi Lenie,
wat mooi dat jullie je hele leven contact hebben gehouden, dat is een heel bijzondere vriendschap, die daar ontstaan is.
Jij hebt daar 7 jaar moeten blijven en dat nog wel met heimwee, ik denk dat ik dan dood geweest zou zijn hoor, ik kom ook uit een dorpje met veel vrijheid en als oudste meisje uit een gezin met 10 kinderen, ppff wat heb ik ze dat jaar dat ik op kostschool was gemist.
En ook vreselijk die censuur op de post die je verstuurde, echt niet normaal, hoe zouden ze dat nu gedaan hebben met al die mobieltjes haha?
Nee er mocht absoluut niets naar buiten lekken want dat was niet goed voor de klandizie denk ik ...

Ik moet ook toegeven,dat we allemaal zo een baan hadden.De zusters van Etten hadden tig scholen onder hun beheer.Er was in die tijd ook voldoende doorstroming.Als je ging trouwen werd je ontslagen.Waarom? In de ogen van de zusters was je daarna misschien wel onrein.Haha!!Als we zo met de klasgenoten van toen bij elkaar zitten dan worden zulke verhalen wel lachend opgehaald.
Mijn vader had het toch wel zo langzamerhand dor ,dat de regeltjes wel erg streng waren.Op een keer gaf een oom van waar het hele gezin uitgenodigd was. Maar ik mocht daar niet naar toe natuurlijk. Maar mijn vader kwam mij tegen alle regels in gewoon ophalen. Hij zei : Ik heb 7 dochters en die neem ik alle 7 ook mee. Zij hoort daar ook bij. Fijn he .
Misschien komt er nog wel weer een sappig verhaaltje later.

volgens mij werd je als vrouw in die tijd altijd ontslagen als je trouwde, misschien wel omdat het de gewoonte was dat je dan direct kinderen ging krijgen en daar moest je voor thuis zijn.
Goed hoor dat je vader jou gewoon heeft opgehaald daar en jij mee kon naar het feestje. Wij hadden thuis ook 7 meisjes das ook toevallig.

Wat een leuke verhalen over de " Nonnen van Etten "
Ik zat er ook, van 1954 tot 1957. Eerst de 6e klas en toen 3 jaar MMS.
Toen vond Sr Guiseppo het welletjes en vroeg mijn ouders om me van school te halen. Een 'nette' manier om van school gestuurd te worden haha. Ik was te brutaal en niet goed voor de sfeer op school! :-)
We hadden een leuke vriendinnenclub en deden alles wat verboden was.
Elly Greve, Hetty Mutsaerts, Marie Therese Beijsens, Elfriede Bookelaar, zijn de eerste namen die me te binnen schieten.
In mijn tijd was er voor ons geen enkel contact met de buitenwereld. Wij spraken soms stiekem af met de misdienaars uit het dorp die ons dan achterin de grote Tour, achter het kruisbeeld, een ijsje of snoep brachten uit het dorp.
De grote Tour en de kleine Tour was onze wereld! Op elke hoek stond een non zodat de hele route onder controle was!
In mijn eerste jaren mocht ik 1x per 3 maanden naar huis. Later werd dat elke maand en vervolgens elk weekend. Maar alleen als je ouders daarmee instemden. Ik heb hele leuke maar ook vervelende herinneringen. Ik mocht een keer voor straf niet naar huis op een zaterdagochtend. Ik weet niet meer waarom maar ik werd opgesloten in het 'museum'. Dat was een grote zolder boven de kloosterpoort. Het was er heel donker, met allemaal enge maskers en opgezette apen en andere dieren uit de missieposten van de Franciscanessen. Ik moest daar de hele dag blijven terwijl iedereen naar huis mocht. In de vroege avond mocht mijn vader me ophalen.
De verhalen over het eten herken ik ook nog wel. Op woensdag aten we gehaktballen die wij 'kastieballen' noemden. Keiharde uitgedroogde vetballen die in wc-papier gewikkeld onder onze kleren mee naar buiten werden gesmokkeld.
De schoenlapperstaart was het enige wat ik echt lekker vond!
We hadden een paar leuke nonnen, Sr.Paula en Sr. Eugenie, maar de rest waren krengen. Sr. Borromea, lerares frans, spande de kroon!
Al met al heb ik best een leuke tijd gehad maar of ik er geleerd heb waar ik voor kwam...??

Hallo Hanneke, bedankt voor je levendige bijdrage! Mooi hoe je in één reactie diverse aspecten voorbij laat komen. Zowel de saamhorigheid en vriendschap van de meisjes onderling en het op zoek gaan naar het avontuur binnen de beperkte ruimte die je kreeg. Maar ook de donkere kant zoals opgesloten worden tussen opgezette dieren uit de missieposten; dat klinkt behoorlijk huiveringwekkend. Mooi dat je dit zo genuanceerd uit de doeken doet, hartelijk dank voor het delen van deze herinneringen.

Bedankt voor het delen van je herinneringen, Hanneke. Je zegt aan het eind dat je er best een leuke tijd hebt gehad, en dat geloof ik na het lezen meteen. Fijn dat je zo'n hechte (en avontuurlijke!) vriendinnenclub had. Volgens mij zou je er nog veel meer over kunnen vertellen! Het blijft leuk om te lezen over hoe creatief de leerlingen waren in het wegsmokkelen van vies eten : ) Nooit betrapt?

De naam van de huishoudschool was REGINA MUNDI

bedankt Gerda, dat gaan we aan de tekst toevoegen! Heb je nog les gehad op deze school?

Ja, ik heb op Regina Mundi gezeten van 1956 tot 1958. Was niet mijn keus maar wegens familieomstandigheden moesten mijn tweelingzus en ik de kortste weg naar de leerplichtvrije leeftijd bewandelen. Ik ben op latere leeftijd toch gaan studeren van avond-mavo tot en met universiteit. Mijn afgestudeerd-scriptie ging over mijn 'eigen Regina Mundi' en ik heb daarna nog twee boeken geschreven over het katholieke huishoudonderwijs in Noord-Brabant en het openbaar in Zeeland. Niettemin heb ik goede herinneringen aan Regina Mundi want ik heb daar veel geleerd waar ik nog dagelijks plezier aan beleef; ik ben een echte hobby-naaister geworden en ook koken vind ik nog steeds erg leuk.

@Gerda: mooi dat je er zo positief op kunt terugkijken, ook al was de huishoudschool dan niet jouw (eerste) keuze. En wat goed dat je daarna gewoon je hart bent blijven volgen en die hele weg hebt afgelegd, tot aan de universiteit toe. Ik heb trouwens gelijk even gezocht naar jouw studies over het huishoudonderwijs ("Van kostbereidster naar kostwinster" gaat specifiek over Regina Mundi zie ik ) en kwam toen ook een geschiedenis tegen van jouw hand, over woonwagenkampen in Brabant - nog best recent verschenen zag ik.

Mijn oudtante is daar altijd lerares geweest en zo lang ik me kan herinneren woonachtig in het klooster Withof, waar ik ook als kind wel eens met mijn oma en moeder naartoe ging. Ik huppelde door de gangen, bewonderde de mooie kapel en dronk thee met mijn tante.
Soms kwam ze (zonder habijt) ook wel eens een paar dagen bij mijn oma logeren en dan zagen we haar ook. Ik vond haar heel lief en ze kon ook zo mooi zingen.
Ze gaf tekenles, heette zuster Stella Maris en ik ben benieuwd of iemand uit de bovenstaande mooie verhalen haar gekend heeft ?

Wat een leuk initiatief om oude herinneringen op te halen aan de kostschooltijd! Ik heb van 1967 tot 1972 op de MMS op kostschool gezeten in Etten Leur op het Withof. Volgens mij was Marij Bastiaansen een klasgenoten. Ik kijk met gemengde gevoelens terug op deze tijd. Wat de lessen en sfeer op school betreft, niets dan lof! Ik was intern en had wel moeite met het gebrek aan privacy en de vele soms rigide regeltjes. In de chambrette voelde ik me niet veilig. Als je hoestte dan vroeg de surveillerende zuster wie dat deed. Niet fijn natuurlijk. Ik voelde me altijd gezien door de zusters en daarom ervaar ik nu wel alles als zijnde een gevoel van vrijheid. Je mocht niets voor jezelf hebben. Als ik op zondag terug kwam van thuis en koekjes en snoepjes bij me had moest ik dat bij de poort afgeven aan een zuster en zag er niets meer van terug. Volgens mij aten ze het zelf op! Ook het dreigen met het in het weekend niet naar huis mogen was tamelijk laag. Veel zusters traden uit in die periode en trouwden. Ze waren vaak ongelukkig geweest in het klooster. Ook zij waren slachtoffer van het systeem! Na de MMS heb ik van 1973 tot 1975 in het studiepension gezeten op de Pedagogische Academie. Dit was een fijne periode.

@Wies: Goed om te horen en leuk dat je ook gelijk begonnen bent met het delen van jouw herinneringen. Daar is de hele site voor bedoeld. En die site moet je echt zien als een initiatief dat nog volop in ontwikkeling is. Iedereen vertelt hier zijn eigen geschiedenis en da's mooi, want eigenlijk weten we nog maar bar weinig van die kostscholen, hoe het er achter de schermen aan toe ging. Vooral als je nagaat dat er duizenden en duizenden mannen en vrouwen zijn opgevoed vroeger. Dus welkom!
Beklemmend, wat je schrijft over die chambrettes, dat je zelfs nog op je ademhaling moest letten.. Wel mooi om te horen dat je juist daarom, na de kostschooltijd, je vrijheid nu zo kunt waarderen. Goed dat je ook aandacht geeft aan die uittredende zusters, dat kwam in die tijd natuurlijk ook steeds vaker voor...
Kregen jullie dat als leerlingen allemaal mee of ben je daar achteraf pas achter gekomen?

@Mary: bedankt voor je reactie, er zullen vast en zeker oud-leerlingen op deze site langskomen die deze tekenlerares nog zullen kennen. Vertelde je oudtante ook weleens over haar werk op het internaat? Over welke periode hebben we het dan trouwens? Welkom op de site en we horen graag weer van je : )

Dag allen. Mijn moeder, Gusta Zeelen, heeft direct na de oorlog van ong. 1945/1946 tot ongeveer 1949/1950 op dit kostschool gezeten evenals haar oudere zus die er in de oorlogsjaren zat. Ze heeft me er het een en ander over verteld en veel van wat ik op deze site lees herken ik uit haar verhalen. Mijn moeder en tante leven beiden nog. Mijn moeder heeft het eigenlijk best redelijk naar de zin gehad op kostschool, m.n. omdat ze er veel vriendinnen had en op zondag zo nu en dan naar haar familie in Rijsbergen mocht gaan (zelf kwam ze uit Mill). Mijn tante daarentegen vertelde er nooit veel over omdat ze er kennelijk geen leuke herinneringen aan had. Misschien wel te begrijpen in de oorlogsjaren. Ik vroeg me af: zijn er nog dames die ook in die jaren 40 op het Withof verbleven? En zijn er eventueel foto's uit die tijd? Alvast vriendelijk bedankt!

Sorry voor de herhaling van mijn mailtje hierboven. Ik kreeg telkens een foutmelding..... vandaar dat ik het vaker probeerde. Kennelijk is het tóch gelukt m'n berichtje te plaatsen, ondanks die foutmelding.

@Mary,
Ik lees het nu pas. Volgens mij heb ik tekenles van haar gehad op de Pedagogische Academie. Op de MMS had ik dhr Van den Brink; ik was niet zo goed, dus herhaaldelijk werden mijn papieren doorgescheurd met de opmerking: begin maar opnieuw. Van de lerares (Stella Maris klinkt bekend) op de PA kreeg ik het vertrouwen dat ik niet FOUT kan tekenen, zij was altijd positief.

Hallo C. Engels, bedankt voor je berichtje. Hopelijk reageren hier dames uit die tijd! Dat zou een mooie aanvulling zijn, we wachten af.

Wat leuk dit te lezen, ik was een jaar in san Francesco klas 6, en daarna naar de RK scholengemeenschap Etten leur. Daar ik intern was mocht ik wel elke dag naar de school wandelen. De chambrette en de slaapzaal, het souterrain waar we mochten wassen en de douche cabine waar je een keer per week naar toe mocht.
Het eten was redelijk, de nonnen waren zeer streng en we mochten bijna niet praten met elkaar. Een rare tijd en ik heb er gemengde gevoelens bij. Was er 6 jaar ,van 1967 tot 1973.

Mijn moeder; Nora Balthazaar heeft haal hele jeugd op dit internaat doorgebracht; als wees heeft zij de lagere school en MMS hier gedaan. Mijn moeder vertelt heel weinig over haar jeugd. Ik krijg altijd de indruk dat zij daar getraumatiseerd is geraakt. Ze zei vroeger wel eens dat het krengen waren; de nonnen. Wat er allemaal gebeurd is, weet ik niet want zij wilde er niet over praten.
Zijn er dames (nu over de 80) die Nora Balthazaar gekend hebben?, bij haar in de klas zaten?, vriendinnen waren? Zij heeft daar van ongeveer 1940 tot 1956 intern gewoond. Zou interessant zijn om wat meer persoonlijks over deze lange tijd te weten te komen want mijn moeder kan er door dementie niet meer over vertellen.

Wie heeft mw. Nora Balthazaar gekend in de periode 1940? - 1954? Zij zat in het internaat en heeft MMS gedaan. Nora is 84 en kan weinig tot niets terug vertellen. Ik ben haar jongste dochter en veel te laat realiseer ik me dat ik weinig tot niets van mijn moeder als kind weet. Ik zou via de 2de lijn (mede meisjes destijds in het internaat of later op de MMS) meer over dit deel van mijn moeders leven te weten willen komen. Helaas vertelde zij vroeger bijna niets uit die, best wel lange tijd. Ze noemde de nonnen, 'krengen' (dat las ik hier al eerder) en mij is eigenlijk uit het hele weinige wat mijn moeder verteld heeft wel duidelijk dat er toen (oorlog en 50/60ér jaren, er een strenge tucht was. Volgens mij zijn er een paar foto's in mijn moeders album. Ik zal eens snel met mijn moeder samen erin kijken en hopen op iets van een verhaal. Het kloosterleven archief in Agatha heeft bronnen. Dat is sec AR-Z057, bestuursarchieven, 1.22.2.2.2. Registratie van internaatsleerlingen. Daar zal ik mijn moeder vinden maar niets over haar als jong kind, meisje, tiener. Wie heeft haar persoonlijk gekend?

Beste Michèle. Heb net even met m'n moeder (87 jr) gebeld. Zoals ik eerder al eens via dit medium heb vermeld, heeft zij van ca 1945 (net na de oorlog) tot ca 1950 op het kostschool in Etten-Leur gezeten. Dat overlapt zo'n 5 jaren met de tijd dat jouw moeder daar zat. Maar helaas heeft mijn moeder (Gusta Zeelen) jouw moeder niet gekend. Het was best een groot complex en lang niet iedereen had met elkaar te maken. Mijn moeder heeft ook niet op de MMS gezeten, maar een paar jaar MULO gedaan waarna ze is overgestapt op de Huishoudschool. Ze wilde graag kleuterjuf worden, maar dat mocht niet van thuis. Dan dus maar de huishoudschool. Mijn moeder heeft het gelukkig best goed naar de zin gehad op het internaat/kostschool. Ze had legio vriendinnen en in het weekend mocht ze naar familie in Rijsbergen, waar ze graag kwam. Ze erkent dat er 'krengen' van zusters waren, maar er waren ook veel aardige nonnen. En het was natuurlijk een andere tijd. Daarbij werd er bij de 'meiden onder mekaar' vaak negatief over de nonnen gesproken, want dat hoorde min of meer zo, wilde je bij het clubje horen. Je hoort inderdaad best veel negatieve verhalen over kostscholen en internaten, met name de laatste jaren komen die naar voren. Maar nogmaals: mijn moeder heeft het er goed naar de zin gehad en eigenlijk nooit iets dusdanig negatiefs meegemaakt dat het haar is bijgebleven. De verhalen die ik van haar hoor zijn eigenlijk altijd positief of neutraal. En de zusters waren weliswaar streng, maar dat was op een normale school in die tijd ook het geval.
Ik krijg geen berichten van medescholieren van mijn moeder uit die tijd. Veel dames die toen op het Withof zaten zijn waarschijnlijk al overleden, en anderen hebben wellicht geen affiniteit met dit soort media en zien onze berichten derhalve niet. Desondanks hoop ik op leuke reacties voor jou.

@Tessel: gelukt! En welkom : )

Hi Thijs,
Dankjewel!

Ik had begrepen dat sommige mensen problemen ondervonden met het plaatsen van reacties, vandaar de test. Het probleem lijkt inmiddels verholpen.
Maar mocht iemand nog een foutmelding krijgen bij het plaatsen van een reactie, schroom niet dit te melden.

Groeten,
Tessel
(de gloednieuwe webmaster bij BHIC)

Goedemorgen,
Ter info: die paar keren dat ik wat op deze site heb geplaatst kreeg ik ook telkens een foutmelding, waardoor ik het vaak weer opnieuw probeerde. Echter na zo'n plaatsing is ook telkens gebleken dat het bericht - ondanks de foutmeldingen - tóch geplaatst werd.
Vriendelijke groeten.

En nogmaals ter infi: klaarblijkelijk is het euvel opgelost, want nu krijg ik die foutmelding niet en wordt het bericht meteen geplaatst.
Wederom vr.grtn...... en iedereen natuurlijk nog een Gelukkig Nieuwjaar!

@C. Engels: alle goeds voor het nieuwe jaar! Het probleem doet zich momenteel niet meer voor gelukkig, maar waaraan het dan heeft gelegen? Hopelijk komen we daar nog achter. Dank in ieder geval voor de melding en we houden het in de gaten. hartelijke groeten,

Wijlen mijn moeder (1917-1995), Jacqueline Bastiaansen, heeft meerdere jaren op deze school gezeten en heeft er veel over gemopperd. Ik woon in Londen en kom nog maar zelden in Nederland. Nu de generatie van mijn ouders niet meer leeft en ikzelf inmiddels ook geen piepkuiken meer ben vind ik dat de tijd aangebroken is om wat antwoorden te verkrijgen op vragen die mijn nageslacht misschien op een dag zullen stellen. Ik heb mezelf de taak opgelegd om een jaar lang wekelijks zo'n 1000 woorden te schrijven over onderwerpen als wat mijn grootouders deden, mijn opvoeding, vrienden, moederschap, belangrijke wereldgebeurtenissen, goede huwelijksraad en ga zo maar door. Deze week ga ik schrijven over mijn moeder in de tijd voordat ik werd geboren (1947). En zo kom ik uit bij het pensionaat waar ze meerdere jaren was. Mijn vraag is: wat voor een opleiding heeft ze daar gevolgd? Veel geleerd heeft ze volgens mij niet. Koken was erbarmelijk, met Frans kwam ze niet verder dan "je vous salue, Marie" en de regels van de Nederlandse taal heeft ze ook nooit 100% beheerst. Was er in die jaren misschien alleen de Huishoudschool?
Piano spelen kon ze goed en verven met olie deed ze ook graag.
Ik denk dat haar ouders extra betaalden voor een wekelijks bad
(daarvoor moest ze een speciaal gewaad dragen zodat ze haar lichaam niet kon zien), pianolessen en schilderen, slapen in een chambrette i.p.v. de open slaapzaal. En in de carnavalstijd moesten de meisjes in alle vroegte op hun blote knietjes op de vloer van de kapel bidden voor de zondaren die in de stad aan de zwier waren. Ik weet zeker dat ze ook goede herinneringen heeft, maar die heeft ze nooit met me gedeeld. Heeft u misschien toegang tot een archief met wat meer
inlichtingen? Bij voorbaat bedankt.

Vele verhalen zijn zeer herkenbaar voor mij. Zes jaar verbleef ik op het Withof. Het samen eten, de slaapzaal, de refter en het kleine kastje om je snoep van thuis te bewaren. De kleine chamberette en de straf die mijn zusje kreeg voor een stoute actie, niet luisteren, je bord niet leeg sten of praten in de gang. Belachelijk en wel verklaarbaar omdat een non voor 40 kinderen moest zorgen, dan kan je niet anders dan regels en straffen om dat te handhaven. Wanneer je niet deed wat werd opgedragen volgde straf, niet naar huis mogen, apart slapen, geen recreatie. En op woensdag voor de missie appelpitten rapen op de tour. En scholen schoonmaken in de vastentijd, negerzoen doen vouwen voor de missie. Gelukkig was je met allemaal vriendinnen en deden we spelletjes, maakte we lol en konden we elkaar schrijven. Ik heb er veel geleerd over zelfstandig zijn en je handhaven in een groep. Ben benieuwd naar alle verhalen uit mij tijd. Van 1967 tot 1973.

Beste mevrouw Lines, Anna. Zo aan de jaartallen te zien heeft jouw moeder waarschijnlijk vóór de Tweede Wereldoorlog op het internaat gezeten. Zoals ik al in een eerder stukje genoemd heb, heeft mijn moeder (Augusta, of Gusta of Guus Zeelen) daar in de jaren nét ná de oorlog vertoefd. Dus waarschijnlijk hebben jouw moeder en de mijne elkaar nooit getroffen. Tóch komt de naam 'Bastiaansen' mij bekend voor, omdat mijn moeder die weleens noemde. Maar Bastiaansen is een meer voorkomende naam in West-Brabant, dus wellicht daarom. Mijn moeder kwam uit Mill (Noord-Oost-Brabant), maar haar familie, m.n. van haar moeder's zijde, kwam vrijwel volledig uit Rijsbergen. Misschien zegt de naam Huijbrechts je iets? Al had mijn moeder's moeder alleen maar zussen die op één na allemaal getrouwd zijn en dus een andere achternaam hebben aangenomen. Eén zuster (tante van mijn moeder dus) was getrouwd met ene Verschuren, een ander met Mathijsen en de laatste met Wouters (slager in Rijsbergen als ik het goed begrepen heb). Deze situatie bestond dus in de jaren '20 tot ver ná de oorlog. Dus wellicht komt iets je bekend voor?
Veel van de verhalen op deze site komen mij - via mijn moeder - bekend voor. Zo ook het jouwe. Mijn moeder vertelde ook dat ze een soort dubbelgevouwen laken met een gat daarin geknipt voor het hoofd, aan moest wanneer ze (minder dan één keer per week) in bad moest, zodat ze haar eigen lichaam niet kon zien. En zo heeft ze nog veel meer verhalen. Echter zéker niet allemaal negatief. Het was er inderdaad zeér streng, maar dat had ook met de tijd van toen én het feit dat het een (zwaar) Katholieke school was. Die 'strengheid' komt in al haar verhalen voor, maar onder de streep heeft mijn moeder tóch best een leuke tijd gehad, als ik haar goed begrijp.
Groeten en succes met de zoektocht!

Bedankt Anna, Elsemieke en Coert voor jullie bijdragen. Met interesse gelezen en heel belangrijk dat deze verhalen bewaard blijven. Inderdaad valt dat strenge klimaat op als een heel levendige, gedeelde herinnering. Verhelderend ook om te lezen wat voor impact zo'n kostschoolverblijf heeft gehad, zoals wat Elsemieke op het laatst schrijft over zelfstandigheid en jezelf handhaven in de groep. Ik zou zeggen, vertel vooral nog eens verder!

Anne, om te beginnen veel succes met je mooie onderzoek. Wat mooi dat je daar iedere week zo gedisciplineerd aan werkt!

Over de scholen van Instituut St. Joseph: wat ik heb kunnen vinden, is dat anno 1950 meisjes daar naartoe konden voor een vooropleiding, een Middelbare Meisjesschool (MMS), een opleiding tot kleuterleidster en een kweekschool voor onderwijzeressen. Maar hoe het vóór de oorlog zat?

Je zou contact kunnen opnemen met het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, dat het archief van de zusters in kwestie bewaart. Online kun je de inventaris van dat archief inzien: https://www.erfgoedkloosterleven.nl/zoeken/collecties-zoeken.php?mivast…
Onder andere lijkt dit onderdeel voor jou interessant:
inventaris > bestuursarchief > taakuitoefening > Werkzaamheden betreffende opvoeding en onderwijs > vervolgens zie je verschillende mappen, verwijzend naar de verschillende scholen van de zusters van St. Joseph in Etten.

Maar ook: bestuursarchief > Huizen in Nederland > Etten-Leur > Binnen 't Withofcomplex > school > vervolgens zie je een flinke lijst met stukken, die mogelijk ook informatie bevatten die jou verder helpt. Zo blijkt dat de zusters ook een normaalschool hadden (heel vroeger, later een dagschool geworden), dat zij een lagere school hadden, en een ulo. Diverse stukken hebben betrekking op de bouw van huishoudschool Regina Mundi, maar dit speelt pas met ingang van de vroege jaren vijftig.

Het erfgoedcentrum kan je vast en zeker meer vertellen n.a.v. jouw vraag op welke school je moeder zal hebben gezeten. Contactgegevens vind je hier: https://www.erfgoedkloosterleven.nl/contact/contact.html

Klopt van de lagere school, ik heb de 6e klas van de lagere school daar gedaan omdat we toen nog toelatingsexamen moesten doen voor de mms en er was niet genoeg plaats, dus viel ik af en moest nog een jaar de 6e doen. Dat was denk ik in 1964. Ik was toen ook intern en zat bij de huishoudschool. Daarna ben ik aangenomen op de mms en heb daar 6 jaar gezeten.
Wat ik me daar nog goed van herinner was de koude rijstepap met krenten als nagerecht , en die vond ik zo vies. Samen met nog een meisje moest ik dan net zo lang blijven zitten tot dat onze borden leeg waren en dat kon wel eens een uur duren.

Thjijs, van harte bedankt voor je hulp. Ik ben bij mijn zus in Nedeland te rade gegaan. En wat heeft die gevonden? Ze blijkt een klein persoonlijk archief te hebben en daarin heeft ze 3 diploma's gevonden die respectievelijk uit de jaren 1932 en 1934 dateren. Te weten: Geoefendheid in Loopend en Rondschrift voor Handel en Kantoor, DIPLOMA als COSTUMIERE en DIPLOMA uitgerijkt aan
........ als bewijs dat zij den cursus in LINGERIEONDERRWIJS met succes heeft gevolgd.
Ik ben zo blij dat ik een generatie later ben geboren! Ik vermoed dat er nog wat andere aparte diploma's waren. Ik zal zelf eens goed naar je links gaan kijken. Volgens mijn zus staat er weinig informatie op over de vooroorlogse jaren. Inmiddels heb ik ontdekt dat er in 1921 "Wet op het Nijverheids Onderwijs (Lager, Uitgebreid Lager en Middelbaar (leraressen)" van kracht werd. Mocht ik binnen niet al te lange tijd weer naar Nederland kunnen reizen dan ga ik serieus verder zoeken.
Inmiddels werk ik verder aan mijn "boek". Het bestaat uit antwoorden op vragen waarop na het overlijden van oudere familieleden de jongere generatie vaak antwoorden zoekt. Helaas is het dan te laat. "StoryWorth" is een Amerikaans initiatief. Mijn jongste zoon heeft allerlei vragen op een lijst gezet en ik mag in totaal 480 pagina's van een boek volschrijven. Op iedere vraag hoef ik niet in te gaan en ik kan ook hier en daar een eigen vraag samenstellen. Als die vol zijn (of ik vind dat het genoeg is) dan houd ik op. Intussen krijgt mijn zoon wekelijks een copie van wat ik geleverd heb. Dat houdt de discipline erin.....

Hallo Coert, Mijn Opa (Cornelis Bastiaansen) werd begin jaren 1880 in Bavel geboren. Een zus van hem die Anna heette trouwde met een Huijbrechts en woonde met hem in Nijmegen. Tja, ook een veel voorkomende naam. Een andere zus van hem trouwde met een Bastiaensen. En dan heb je nog Bastianen en Bastiaanssen (dubbele s). Je valt erover in Breda. Mijn moeder groeide op in een huis aan de Ginnekenweg.

Beste schrijvers/lezers,
Heel toevallig kwam ik op deze site terecht nadat ik op google Withof had opgezocht. De belangstelling is ingegeven door de kostschooltraditie verspreid over tenminste vier generaties, aan vaders en aan moeders kant, teruggaand tot zelfs verder dan halverwege de 19e eeuw en eindigend in de zestiger jaren van de vorige eeuw, niet alleen in Etten-Leur, ook in andere plaatsen verspreid over Brabant, Limburg en Gelderland en zelfs Hamont in Belgie. Volgens mij was kostschool een vrij algemeen fenomeen in die tijden, is het alleen vanwege reisafstanden vanuit het platteland naar het vervolg onderwijs.
Mijn moeder, Catharina D.A.M. Schrauwen geboren in Princenhage en opgegroeid in Zevenbergschenhoek of Langeweg (lagere school), geboren in 1913, was ook intern in Etten-Leur. Uit haar geboortejaar af te leiden, moet dit een periode in de twintiger jaren zijn geweest. Zij zat er op de huishoudschool. Ik zag op de site een foto van de “strijkklas”. Vermoedelijk is zij het meisje rechts op de foto. Iemand die mijn moeder heeft gekend, zag overeenkomsten in de gelaatstrekken.
Mijn moeder had goede herinneringen aan haar kostschooltijd. De strenge sfeer deed zij af als een verschijnsel typisch voor die tijd. Het verhaal over het “kuisheidslaken” ter voorkoming van duivelse ingevingen tijdens het baden, komt me bekend voor. Zij vond het een onhygienisch gebruik passend bij de preutsheid in de streng roomskatholieke tijden van toen.
Veel succes met de site, leo aarden

Dank voor je reactie Leo. Inderdaad goed om te beseffen dat op kostschool gaan tot ver in de 20e eeuw heel normaal was, waaronder dus om heel praktische redenen. En wat bijzonder dat je op een van de foto's je moeder hebt ontdekt! Heb je misschien een link naar die foto of de pagina waar je deze hebt gezien?

Jacques Nagelkerke stuurde ons een boek dat hij geschreven heeft over de Geschiedenis van kostschool Het Withof in Etten-Leur. Je kunt het hier vinden: https://www.bhic.nl/media/document/file/nagelkerke_het-withof_etten-leu…

Hartstikke bedankt, Jacques!

Wie kan mij informatie verstekken?
Sinds 2 jaar werk ik in de Withof bij mensen met geheugenproblemen.
Van mijn vader (nu 85) begreep ik dat een nicht van hem (Mieke Jansen/ zuster macaria afkomstig uit Dongen) daar ook heeft gewoond/ gewerkt en later nog op uitzending is geweest naar vermoedelijk Congo.
Heeft iemand haar misschien gekend? Of evt foto's van haar uit die tijd?
Alvast hartelijk dank!
Groet Jolanda Jansen

Hallo Jolanda, voor foto's zou je eens kunnen informeren bij het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven (contactgegevens: https://www.erfgoedkloosterleven.nl/contact/contact.html ), dat het archief van de Franciscanessen van Etten beheert, de zusters die dit internaat leidden. (Hier ook de link naar de online inventaris van dit archief: https://www.erfgoedkloosterleven.nl/zoeken/collecties-zoeken.php?mivast…)

Reactie op het verhaal van Marilou Nillesen:

> Bedankt voor je reactie, A.H.M. Ruedisueli-Laurijsen.
> Het klinkt ook allemaal niet al te smakelijk.
> Vreemde vraag maar had je dan niet enorme trek als je 's avonds niet at?
> En nog een vraag: wat is filosoof, als gerecht?

Even een verontschuldiging omdat ik reageer zonder op het Withof gezeten
te hebben. Twee excuses: ik ben een man, heb zelf op 4 kostscholen gezeten
en mijn zussen hebben beide op het Withof gezeten.
Ik ben zelfs ooit vanaf Wernhoutsburg (mijn kostschool) naar het Withof gefietst.

En filosoof als gerecht vind je alhier bij wikipedia:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Filosoof_(gerecht)

Ik heb 5 jaar op de MMS gezeten bij zuster Guiseppo en Borrel en Spiraal en Mijnheer Welten en mijnheer Frijters..mijnheer Dunk....wat een tijd.
Toneel gespeeld in Oudenbosch bij het internaat...ik weet niet meer hoe de regisseur heette die ook de voorstelling op de MMS regisseerde...oh ik kan een boek schrijven over die tijd...
Ik ben met mijn lief Rein zelfs getrouwd in de kapel van het Withof.

Bedankt Hanneke voor het reageren. Je hebt nog veel namen paraat. Welke jaren verbleef je trouwens bij deze zusters? Jullie zijn nog in de kapel van het Withof getrouwd, ik mag dan concluderen dat je een goede tijd hebt gehad op deze kostschool? Was toneelspel je favoriete buitenschoolse activiteit? Vertel hier nog eens verder als je wilt. Hartelijke groet,

Ik heb in Etten op de MMS gezeten van 1967 tot 1972 en vervolgens nog 3 jaar op de P.A. Op beide opleidingen was ik intern. Ik heb in een eerder bericht al verteld wat mijn ervaringen waren op deze kostschool. Ik wil iedereen het boek van Truska Bast aanbevelen met de titel: Uw Wil Geschiede.

Vriendelijke groet,
Wies.

Dank je wel Wies,
Ik lees het aanbevolen boek: uw wil geschiede.
Het is zo herkenbaar allemaal, op latere leeftijd snap ik mijzelf beter door het lezen van deze ervaringen.
Een echte aanrader, al kan je er soms wel verdrietig van worden, als je leest hoe de nonnen kinderen behandelden.
Het was niet echt pedagogisch verantwoord.
Groet Elsemieke

Alle verhalen zijn voor mij heel herkenbaar. Heimwee ,orde en onchristelijk gedrag . Niet echt een heel fijne tijd, maar wel veel geleerd over divers (on)menselijk gedrag. De opleiding was prima voor mij. MMS .
Het heeft mij gevormd , maar om op 12 jarige leeftijd dit allemaal mee te maken is geen aanrader. Ik zat van 1964 tot 1969 op de MMS en heb daarna nog 2 jaar op de PABO afdeling gezeten. Die jaren waren weer wel erg leuk. Veel plezier en de vrijheid genomen.

Ik heb van 1967 tot 1973 op kostschool gezeten. 4 jaar MMS gehad en 2 jaar Havo, ik zat in het laatste MMS-jaar voor de Mammoetwet. Ik heb al veel verhalen gelezen en veel dingen herkend en erom gelachen!
In het begin waren er heel veel regels, later werd dat wat losser. De 1e drie jaar kwamen we niet buiten de muren van het Withof. We kregen daar les o.a. van Zr. Marie-Ignatia (Magneet) (kunst-)geschiedenis, Zr. Borromea (Borrel) gaf Frans, Engels van dhr. Krijbolder, Duits ook van een leraar, weet zo de naam niet meer. De leraren Welten (aardrijkskunde), Van den Brink (tekenen) heb ik ook gehad. Zr. Guiseppo was toen de hoofdzuster. De dag begon idd om 7 uur met de bel over de slaapzaal, iedereen eruit, bidden en de gordijnen openschuiven zodat de non kon zien dat je eruit was. Aankleden en naar de kapel voor de mis, soms misdienaar spelen, daarna ontbijten, idd die pot Vim :) erbij (gestampte muisjes), ook niet mijn favoriet, hagelslag wel, bij iedereen denk ik, die pot was dan ook zo leeg. Dan begon de les, tussen de middag warm eten, ik heb al gelezen over die vieze (dunne) lapjes vlees meestal op maandag met veel vet eraan, die in de jus dreven, bah en de filosoof en de schoenmakerspap, die ik wèl lekker vond, het was een pap van warme boterhammen gedrenkt in appelmoes met kaneel of zoiets met een lekker korstje erop.
's Middags na school de kroet idd met een kop thee, was zeker niet verkeerd, vrij van 4 tot 5 uur, van 5 tot half 7 studeren in de studiezaal onder het toeziend oog van een non, vaak Erwtje (echte naam ben ik kwijt). Dan weer naar de refter boterhammen eten, van 7 tot 8 vrij, in de latere jaren mochten we dan tv kijken in het begin spelletjes doen of lezen. Om 8 uur gezamenlijk het journaal kijken in de studiezaal en aansluitend studeren tot half 10, dan nog een kopje thee en weer naar de chambrette.
In de eerste 2 jaar kreeg ik ook nog pianoles van dhr. Gottmer, elke dag oefenen!
In het 3e leerjaar mochten we op woensdagmiddag naar de bieb bij de Nobelaer, dat was de eerste ervaring van vrijheid op kostschool.
Na 4 jaar MMS bleef ik zitten en mocht ik dus nog een jaar lànger op kostschool blijven :). Ik ging naar de Havo die toen ook nog in 1 van de gebouwen van het Withof was en dat was mijn eerste ervaring met jongens in de klas, heel nieuw dus allemaal èn spannend. We mochten toen elke dag tussen 4 en 5 uur het dorp in, idd vaak een frietje/ijsje halen op de Kerkwerve, heerlijk. (1e paal slaan voor nieuwe KSE ook nog meegemaakt)
Wij gingen elk weekend naar huis, de 1e jaren hadden we op zaterdagochtend nog les: schoon schrijven, volgens mij van Marie-Ignatia en 's middags studie tot 3 uur, later viel de studie weg en nog later viel de les weg op zaterdag en mochten we dus vrijdagavond naar huis en maandagochtend weer terug.
In de laatste jaren kwamen er meer niet-nonnen helpen op kostschool met surveilleren o.a. op de slaapzaal zoals mevr. Loomans, zij was erg lief. ik vond dat er ook wel lieve nonnen waren maar dat aantal was zeer beperkt, De laatste 2 jaar had ik een slaapkamertje met een deur, dat voelde een stuk beter qua privacy. Ik heb de kostschooltijd niet als een leuke tijd ervaren, het was voor mij iets wat gewoon moest. En ik heb er maar het beste van gemaakt, maar heb wel gezworen (toen ik slaagde) dat ik nooit in Etten zou gaan wonen :)
Foto's heb ik ook wel maar daar staan natuurlijk ook klasgenoten bij en ja tegenwoordig met de wet op de privacy weet ik niet of dat wel kan. Ik las ook iets van Marij Bastiaansen en Wies Hoeckx, zij waren ook klasgenoten van mij. Dit was zo'n beetje mijn herinnering van mijn kostschooltijd. Ik heb het nooit als een opvoeding gezien, meer als een verplicht verblijf met veel regels. Het was in ieder geval heel leuk om alle verhalen te lezen en foto's te bekijken!
Groetjes
Carry (toen Karin) Verheijen

Prachtige bijdrage, Carry, waarvoor dank! Herinnert er maar weer aan, hoe gereguleerd die dagen, weken en jaren waren. Mooi om zo ook te volgen, hoe het leven op kostschool in de loop der jaren veranderde, dus ook hoeveel vrijheid je had afhankelijk van je leeftijd / jaren op het internaat. En we kunnen de lijst met gerechten - 'filosoof', 'kroet' etc. - dus verder uitbreiden met de schoenmakerspap : )

Die foto's zou je ons / het BHIC kunnen sturen, naar info@bhic.nl o.v.v. internaat Withof in Etten, dan kunnen we even kijken wat er mogelijk is om te plaatsen. Ik kan er dan enkele hier aan je reactie toevoegen.

Leuk om je bericht te lezen Carry. Ik zat inderdaad bij jou in de klas op de MMS.
Ik heb nog contact met Lianne Vandeneijnde, Dian Barbe, Anneke Gommers, Rosemarie Holland en Mariëtte Verhaert.

Hartelijke groeten van Louisa (Wies) Hoeckx.