Mobiele grot
Laten we beginnen met een bijzonder exemplaar van rond 1925, dat uit de aard van zijn functie noodzakelijkerwijs een tijdelijk karakter heeft gehad. Het gaat hier namelijk om een mobiele grot. In het archief van de Tilburgse parochie Koningshoeven zit een foto van een praalwagen waarop een voorstelling was gebouwd van de verschijning van O.L.V. van Lourdes aan Bernadette de Soubirous. Het is logischerwijze ook de enige grot waarin Maria en Bernadette door levende personen zijn uitgebeeld. (Foto: RAT, nr. 044492).
Zoals Petra Robben hieronder in een reactie al aankondigde, kunnen we deze mobiele grot exacter dateren en plaatsen: bij gelegenheid van de inwijding van de Lourdeskerk Koningshoeven in 1922. In haar verhaal Lourdesgrot op een wagen blijkt bovendien dat de nieuwe kerk een inpandige grot heeft gehad.
Abdij Koningshoeven
Op een foto uit 1910 van de priesteropleiding van de Trappistenabdij Koningshoeven, zien we op de achtergrond duidelijk een Lourdesgrot. Voor de mediterrane sfeer zijn er ter weerszijden van het Mariabeeld kuipen met palmen geplaatst.
Deze Lourdesgrot in de binnentuin van de abdij werd in 1904 gebouwd om de 50ste verjaardag van de afkondiging van het dogma van de Onbevlekte Ontvangenis te vieren. Precies vijftig jaar later, in 1954, is de grot weer afgebroken. “Niet vanwege bouwvalligheid, maar de gustibus”, zegt de kloosterkroniek daarover, dus omwille van de smaak. Begin jaren vijftig was de tendens om terug te keren naar een uiterlijke soberheid. Alle muurschilderingen in kerk en klooster verdwenen net als overtollige heiligenbeelden etc..
Ook de Lourdesgrot moest er toen dus aan geloven. De kroniekschrijver vermeldt wel met enig sarcasme dat “het juist gebeurde in het jaar van de 100ste verjaardag van de dogmaverklaring”. Kennelijk was niet iedereen in de kloostergemeenschap het met de sloop eens. (Met dank aan abt Dom Bernardus voor de informatie). (Foto: RAT, nr. 602185).
Zusters van Liefde Oude Dijk
In 1910 zijn er ook foto’s gemaakt in de tuin van het moederhuis van de Zusters van Liefde van O.L.V. Moeder van Barmhartigheid aan de Oude Dijk 1. Als je naar de staat van de begroeiing kijkt, moet deze grot (en zeker de tuin) van ver vóór 1910 zijn geweest. (Foto's: RAT, nrs. 001759; 1760_1; 1760_2; 001761; Zie ook nog 040018 en 040019).
 |
 |
 |
 |
Noodkerk O.L.V. van Lourdes
 |
 |
In 1921 werd in een voormalig fabriekspand aan de Havendijk de noodkerk van O.L.V. van Lourdes (parochie Koningshoeven) in gebruik genomen. Binnenin deze kerk was een Lourdesgrot gebouwd. Die kwam niet terug in de nieuwe kerk die in 1965 een werd ingezegend, dus hij heeft het net geen 25 jaar volgehouden. De laatste foto die we van de grot kennen, is die van een communicantje uit 1964. (Foto’s: RAT nrs. 044488; 044498; en 049463.
Korvelplein (collectie Reg. Arch. Tilburg nr. 11298)
Zusters van Liefde aan het Korvelplein
De congregatie van de Zusters van Liefde had sinds 1895 ook een klooster aan het Korvelplein, gewijd aan O.L.V. Hulp der Christenen.
En natuurlijk beschikte de tuin van dit klooster ook over een Lourdesgrot, zoals blijkt uit deze foto van 1925. (Foto: RAT, nr. 011298).
O.L.V. van het Cenakel, Kempenbaan
Van de Lourdesgrot in de tuin van het retraitehuis en klooster van O.L.V. van het Cenakel aan de Kempenbaan 1 bestaan flink wat foto’s, waarvan de oudste dateren van 1910. Gezien de betrekkelijke kaalheid van het terrein op deze eerste foto’s, zal de aanleg niet lang daarvoor hebben plaatsgevonden, vermoedelijk gelijk bij de bouw van het retraitehuis zelf die in 1907 was begonnen.
De congregatie beëindigde haar activiteiten hier in 1970. Het gebouw ging over naar de gemeente Tilburg. Als de Lourdesgrot toen al niet was afgebroken (in 1963 bestond hij nog, gezien de laatste foto), zal dat ongetwijfeld niet lang na 1970 zijn gebeurd. (Foto’s RAT, nrs. 010434, 1925; 010435, 1920; 001445, 1910; 001446, 1910; 001447, Fotograaf Persbureau Het Zuiden, 1937; 001448; 001449, 1925; en 001450, 1963;
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
St. Josephgasthuis
(collectie Reg. Arch. Tilburg nr. 1590)
Op een ansichtkaart uit 1928 zien we de tuin van het St. Josephgasthuis aan de Lange Nieuwstraat, voorzien van een H. Hartbeeld én op de achtergrond een Lourdesgrot. In de tuin moet ook een Calvarieberg hebben gestaan.
Het verpleeghuis werd in 1888 geopend en sloot zijn deuren in 1963. Dat heeft vermoedelijk ook het einde betekend van de Lourdesgrot. (Foto: RAT nr. 001590)
Fraterhuis Gasthuisstraat
(collectie Reg. Arch. Tilburg nr. 44150)
Op deze foto uit 1932 zien we twee fraters van de congregatie van O.L.V. Moeder van Barmhartigheid in de tuin van het moederhuis aan de Gasthuisring (voorheen Gasthuisstraat), staande voor een soort rotsformatie, die de contouren lijkt te hebben van iets wat een Lourdesgrot zou kunnen zijn. Er is echter noch een beeld van Maria, noch van Bernadette te zien (misschien is het de achterkant van de grot). (Foto: RAT nr. 044150)
De foto werd ingestuurd (waarvoor dank) door Richard van Weert,
wiens tante tot 20 juli 1936 overste was van dit klooster.
Sint Franciscusgesticht Wilhelminapark
Op de ansichtkaart (van Schmidlin, Tilburg) uit 1930 hieronder zien we de tuin van het klooster dat de Zusters Franciscanessen van de H. Familie (het Sint Franciscusgesticht) in 1929 aan het Wilhelminapark 114 hadden betrokken.
De Lourdesgrot is prominent aanwezig. In 1994 vertrokken de Franciscanessen en de tuin werd openbaar groen. Waarschijnlijk was de Lourdesgrot toen al verdwenen. (Foto: RAT nr. 010456)
Missiehuis Avé Maria Columbusplein
Uit 1938 dateert deze foto van een Lourdesgrot in de tuin van het Missiehuis Avé Maria aan het Columbusplein 15. De congregatie Oblaten van de Heilige Franciscus van Sales betrok het klooster in 1930 en verliet het weer in 1970. Hoelang de Lourdesgrot heeft bestaan is onduidelijk. (Foto: RAT nr. 011135).
Clarissenkapel Lange Nieuwstraat
(collectie Reg. Arch. Tilburg n.r 49678)
In de kapel van de Zusters Clarissen-Coletienen aan de Lange Nieuwstraat 91 bevond zich in de nis links van het altaar een Lourdesgrot (je kunt het op deze foto eigenlijk niet goed zien). Via het tralievenster rechts daarvan volgden de slotzusters vanuit hun eigen daarachter gelegen kapel de diensten in de openbare kapel.
Deze foto van Fotopersbureau Het Zuiden dateert uit 1944. (Foto: RAT nr. 049678). De kapel is gebouwd in 1890 en was tot 1989 bij de zusters in gebruik. In 2008 is de kapel helemal gerestaureerd. De Lourdesgrot was toen waarschijnlijk al lang verdwenen.
Overige grotten
Dan zijn er aanwijzingen dat er bij Huize Nazareth (gesticht door de Fraters van Tilburg in 1916 als opvang en internaat voor “verlaten en misdeelde kinderen” aan de Nazarethstraat) een Lourdesgrot zou hebben gestaan, waar echter geen verdere gegevens over bekend zijn.
(bron: Van Slotklooster tot Kunstkluster)
Ook het klooster van de Zusters Visitandinnen aan de Bisschop Zwijsenstraat 7 (betrokken in 1885) had in de tuin een Lourdesgrot. In 1985 vertrokken de laatste zusters naar elders, de gemeente Tilburg kocht het complex om daar een "Kunstkluster" te realiseren. De Lourdesgrot in de tuin is in 1986 afgebroken. In het boek van Theo Schouw, Van slotklooster tot Kunstkluster : een Tilburgse geschiedenis 1885-2007 (Tilburg, 2007) vinden we op p. 162 deze foto van de grot uit de collectie van de Visitandinnen zelf.
De betrokken landschapsarchitect, Rob Wagemakers, zei achteraf over die sloop: "misschien hadden we er iets meer mee moeten doen, dan er alleen puin van maken. Hij had, bij al zijn lelijkheid, toch wel enige waarde." De aanpalende berceau, een overwelfd laantje van appel- en perenbomen, typisch voor de tuinen van de Visitandinnen, kreeg een beter lot: de oude bomen werden verplaatst naar de kloostertuin van de Dochters van O.L. Vrouw van het H. Hart aan de Bredaseweg.
Reactie toevoegen