Jeanne de Chantal was net drie jaar daarvoor weduwe geworden. Franciscus van Sales en Jeanne de Chantal besloten om samen een kloosterorde voor zusters te stichten, die het beschouwende en werkende leven zou combineren.

De vrouwen zouden buiten het klooster zieke en arme mensen gaan bezoeken, want het uitoefenen van liefdadigheid is net als het gebed iets wat het innerlijk leven ten goede komt.

Zo’n combinatie van contemplatief en actief kloosterleven was in die tijd een totaal nieuw concept. Het was bovendien de bedoeling dat de orde open zou staan voor (oudere) weduwen en vrouwen die problemen met hun gezondheid hadden. Daarom kozen de stichters voor hun kloosterregel voor de betrekkelijk lichte Regel van Augustinus.

Dat laatste was geen bezwaar, maar de kerkelijke overheid had toch grote moeite met kloosterzusters die “naar buiten” zouden gaan. De aartsbisschop van Lyon bepaalde dan ook in 1618 dat de nieuwe orde moest kiezen voor een zuiver beschouwend leven van gebed en offer,  een slotklooster dus. En zo belandden de Filles de la Visitation Sainte Marie achter de tralies. In het Tilburgse klooster van de orde werden die pas in 1975 opgeheven.

De orde ontleent haar naam aan het bezoek dat Maria bracht aan haar zwangere nicht Elisabet, zoals verteld in het Evangelie volgens Lucas (1, 39-56). In de kerk wordt dat bezoek aangeduid als Maria Visitatie. Franciscus van Sales gaf de orde een embleem mee, bestaande uit een hart, doorboord met twee pijlen en omlijst met een doornenkroon. In het hart staan de namen van Jezus en Maria.

De zusters hebben dan ook een bijzondere verering voor het Heilig Hart van Jezus, die onder meer tot uiting in de maandelijkse uitstalling ter aanbidding van het H. Sacrament, op de eerste vrijdag van de maand. Verder bestaat hun dagelijks leven uit het vieren van de eucharistie en het viermaal per dag bidden van het liturgisch koorgebed.

De nieuwe orde groeide snel: bij het overlijden van Jeanne de Chantal in 1641 telde zij al 87 kloosters. In 1989 waren er verspreid over de hele wereld 165 kloosters, dat zijn er op dit moment nog zo’n 155, met ruim 2.500 leden.

In Nederland is er maar één Visitandinnenklooster geweest, in Tilburg. Als gevolg van de Kulturkampf in Duitsland aan het eind van de negentiende eeuw verlieten de Visitandinnen hun klooster in Mühlheim en kwamen na wat omzwervingen uiteindelijk in Duistervoorde (Gld) terecht.

Een van de zusters daar was de Tilburgse fabrikantendochter Dorothee Mathijsen, die haar ouderlijk huis als huisvesting aan de orde aanbood. Zo konden de zusters zich in 1885 in het Visitandinnenklooster te Tilburg vestigen. Een eeuw later trokken de laatste zestien zusters daar zich terug in het kloosterbejaardentehuis Huize Witven in Someren. Op één na: zij was nog te jong... Zie het korte filmpje over zuster Elisabeth van Dongen.

Foto’s
Franciscus van Sales (1567-1622). Bron: Wikimedia en Joanna Frémiot (1572-1641). Bron: Wikimedia.
Tilburg, de communiteit van Onze Lieve Vrouw Visitatie in het laatste jaar dat de congregatie nog in het Klooster verbleef, 1968. Fotograaf: Frans van Aarle, Tilburg  Bron: Regionaal Archief Tilburg, fotonr. 603815.
Visitandinnen, 1965. Origineel: Oriëntatiecentrum voor Kerkelijke Roeping. Bron: Katholiek Documentatie Centrum, fotonrs. 2B2216 en 2B2221.

Bronnen
Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.
Database Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, lemma Visitandinnen (Z121).
Website Oblaten van Franciscus van Sales.