De orde is niet (meer) heel groot, momenteel telt hij wereldwijd ongeveer 1.300 leden, maar die monniken zijn wel verspreid over 26 landen in alle continenten.

De stichter van de orde is Norbertus (c. 1080-1134), geboren in Gennep (Limburg) als zoon van een edelman, de graaf van Gennep. Als kanunnik van de dom van Xanten leidde hij aanvankelijk een werelds leven, maar in 1115 bekeerde hij zich radicaal tot een evangelische levenswijze. Hij werd dat jaar tot priester gewijd en begon een leven als rondtrekkend prediker.

Toen hij in contact kwam met de bisschop van Laon, raadde die hem aan zich ergens vast te vestigen met zijn volgelingen. De bisschop schonk hem daartoe grond bij Prémontré in Picardië, Noord-Frankrijk, waar Norbertus met zijn volgelingen vervolgens in 1120 de basis legde voor een nieuwe kloostergemeenschap. Naar deze vestigingsplaats ging de orde die der Premonstratenzers heten.

In 1121 besloot Norbertus de Regel van Augustinus als uitgangspunt voor het religieus bestaan van zijn kloostergemeenschap te nemen en legden de nieuwe kloosterlingen hun geloften af. Vrijwel meteen begon Norbertus ook nieuwe abdijen te stichten, zoals de abdij van Floreffe in 1121. Van hieruit verspreidde de orde zich naar Postel (1138) en Leffe (1152). In 1124 trok Norbertus naar Antwerpen, waar de Sint-Michielsabdij ontstond.

De Martinusabdij van Laon kende als belangrijke dochters abdij Park te Heverlee (1124) en de abdij Mariënweerd (1129). Uit Mariënweerd ontstond in het jaar van overlijden van Norbertus de abdij van Berne (1134). De orde kende door al die stichtingen, die ook na Norbertus’ dood doorgingen, al in het midden van de twaalfde eeuw een grote verspreiding.

De officiële benaming van de orde is Candidus et Canonicus Ordo Praemonstratensis, maar we komen ook Orde van Prémontré, Orde van Premonstreit en Premonstratenzers tegen om de Norbertijnen aan te duiden.

In Noord-Brabant heeft de orde der witheren nog twee kloosters, de abdij van Berne in Heeswijk en de priorij De Schans in Tilburg. Buiten Noord-Brabant is er nog een klooster in Harderwijk. Buiten Nederland heeft de orde zoals gezegd kloosters in 26 landen, waaronder België, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Brazilië, Noord-Amerika en India.

Foto’s
De H. Norbertus op een 14e-eeuws fresco in de kerk van San Severo te Orvieto (I). Bron: Wikimedia.
De eerwaarde E.H. van de Berg, prelaat van de abdij Berne bij zijn 60-jarig inkledingsfeest, 1930. Fotograaf: Fotopersbureau Het Zuiden. Bron: BHIC, fotonr. HDL1499.
Heeswijk, groep broeders van de abdij Berne, jaren ‘20. Bron: BHIC, fotonr. 1695-000619.

Bronnen
Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.
Website Abdij van Berne.
Website Norbertijnen.