Paters en nonnen Alle congregaties volgens de regel van Augustinus

De Birgittinessen OSSS

Rien Wols

vertelde op 4 april 2017 om 17:10 uur

Het meest in het oog vallende kenmerk van de Birgittinessen is hun hoofdbedekking: een zwarte sluier, met daaroverheen geplaatst een zogenaamde Birgittijnse kroon van witte band, die kruislings over het hoofd valt. Hij symboliseert de doornenkroon van Christus en op ieder van de vijf snijpunten van deze kroon staat een rode stip, als symbool voor de vijf wonden van Christus.

Minder direct zichtbaar, maar net zo belangrijk, is dat iedere zuster een ring draagt waarop de gekruisigde Jezus is afgebeeld met onder het kruis Maria en Johannes. Kroon en ring geven precies aan wat, of liever wie in het leven van de Birgittinessen centraal staat: de lijdende Christus. Een kernspreuk van de zusters is Amor meus crucifixus est, mijn lief is de gekruisigde. De zusters brengen hun dagen door in gebed en contemplatie over het lijden van Christus.

Die focus op de gekruisigde Jezus komt van de stichtster van de orde, de H. Birgitta (1303-1373), een mystica uit Zweden. Als jong meisje kreeg zij al visioenen over het lijden van Christus en de "deelname" daaraan door de biddende gelovigen. Na de dood van haar man stichtte zij in 1370 te Vadstena (Zuid-Zweden) haar eerste klooster, waarvan de regel, gebaseerd op de kloosterregel van Augustinus, definitief goedgekeurd werd door paus Urbanus VI op 3 december 1372. Niet lang daarna overleed zij. Haar dochter volgde haar op als abdis. Dat was de eveneens heilig verklaarde Catharina van Zweden. Sinds 1999 is Birgitta patrones van Europa, samen met Catharina van Siena en Edith Stein.

Vanuit Vadstena verspreidde de orde zich over heel Europa. De eerste stichting in Nederland vond plaats in 1434 met het klooster Mariënwater te Coudewater bij Rosmalen. Op de vlucht voor de Reformatie vestigden deze zusters zich in 1713 op Vorstenburg, een oud Kruisherenklooster bij Uden. Het klooster kreeg de naam Maria Refugie of Maria-Toevlucht. Uden kon als toevluchtsoord dienen, omdat het Land van Ravenstein buiten de Republiek viel.

Buiten Noord-Brabant is er nog één birgittijner klooster, namelijk in Weert. Het is in 1843 vanuit Uden gesticht. Beide kloosters zijn autonoom. We kennen de Birgittijnen ook als Ordo Sanctissimi Salvatoris, Zusters van de Allerheiligste Zaligmaker.

Foto's:
Uden, zusters Birgittinessen, 1967. Fotograaf: Fotopersbureau Het Zuiden. Bron: BHIC, fotonr. 1672-004281.
Uden, abdiswijding bij de zusters Birgittinessen, 1958. Fotograaf: Fotopersbureau Het Zuiden. Bron: BHIC, fotonr. 1672-004365.
Uden, bezoek aan de zusters Birgittinessen, 1967. Fotograaf: Fotopersbureau Het Zuiden. Bron: BHIC, fotonr. 1672-004913.

Bron: J. Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.