Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Van kapel naar parochiekerk

RK kerken

Boekel heeft pas sinds 1818 een kerk in het gemeentewapen, maar is natuurlijk al veel langer een parochie. En ook vóór die tijd waren de Boekelnaren niet verstoken van een bedehuis. De H. Agatha is al vanaf de veertiende eeuw de schutspatrones van het dorp.

In 1358 was er namelijk al sprake van een Boekelse kapel, toegewijd aan de H. Agatha. Die kapel stond op de plek waar nu het St.-Agathaplein is, vóór het huidige gemeentehuis. Boekel was in die verre tijden nog geen zelfstandige parochie, maar viel onder de parochie Uden.

In 1627 kreeg de kapel wel een aantal pastorale rechten, zodat de bedienaar van de kapel zich pastoor mocht noemen en in 1677 kwam de laatste stap: Joannes de Goeij werd de eerste pastoor van de zelfstandige parochie Boekel. De middeleeuwse kapel bleef in gebruik, al moest het gebouw in 1766 flink uitgebreid worden vanwege het groeiend inwonertal.

de waterstaatkerkDat speelde opnieuw rond 1830. Uitbreiding was niet meer voldoende, er moest een compleet nieuwe kerk gebouwd worden. En zo verrees op de plaats van de eeuwenoude kapel tussen 1830 en 1832 een nieuwe kerk in waterstaatsstijl. Het was een ongelukkige tijd voor kerkbouw, want door de Belgische Opstand was er ineens geen handelsverkeer meer mogelijk met het zuiden. Daardoor moest het kerkbestuur “ongehoord hooge prijzen besteeden” aan kalk, zoals de pastoor optekende.

het niet gerealiseerde ontwerp uit 1918De benodigde stenen stookten de parochianen zelf op de Kerkstraatse heide. Op 6 februari 1831 vond de laatste dienst in de oude kerk plaats en op 6 augustus 1832 zegende Deken A. van Vugt de nieuwe kerk in. In de tussentijd kerkte men in de dorpsschool.

de oude en nieuwe kerk naast elkaarDe waterstaatskerk kreeg vier nieuwe luidklokken, gegoten bij Fritsen in Aarle-Rixtel, en gewijd aan de H.H. Agatha en Lucia, de H. Maria van de Rozenkrans, de  H. Antonius Abt en de H. Lambertus.

Op 1 oktober 1915 overleed pastoor Verkuijlen en tien dagen later trad pastoor De Raad aan, tot dan kapelaan te Udenhout. Waarschijnlijk heeft hij al bij de eerste aanblik van zijn nieuwe parochiekerk besloten dat die vervangen zou moeten worden, want eind maart 1916 kreeg de Tilburgse architect Van Hoof een gratificatie voor gemaakte tekeningen en reiskosten. Tegelijkertijd kreeg architect Franssen uit Roermond de opdracht bestek te maken voor een nieuwe kerk (met pastorie). Een ontwerp uit 1918 heeft het niet gehaald en dat betekende dus opnieuw tekenen.

Het duurde nog tot 19 maart 1924 (Sint Jozefdag!) voor de eerste steen van de nieuwe kerk gelegd kon worden. Op 6 december werd het hoogste punt bereikt. De torenklok van de oude toren wees half negen toen in de ochtend van 13 mei 1925 de wijzerplaten verwijderd werden. Ook de klokken werden naar de nieuwe toren overgebracht.

Op maandag 8 juni werd de nieuwe kerk ingewijd door de Bossche bisschop Mgr. Diepen. In de maanden daarna werd de oude Sint-Agathakerk beetje bij beetje gesloopt.

Eind januari 1926 viel onder veel bekijks de ondermijnde toren. Dat gaf een klap die tot ver in de omtrek werd gehoord.  Wat rest zijn de contouren die in het plaveisel voor het gemeentehuis zichtbaar zijn gemaakt.

Als sluitstuk van het bouwproject werd in oktober 1928 de nieuwe pastorie plechtig ingezegend.

Tot zover het verhaal van de kerk. Wat weet jij ons te vertellen over de pastoors en kapelaans die er vroeger te vinden waren? Over J.N. van Bakel bijvoorbeeld, die in 1953 in Boekel als pastoor werd geïnstalleerd en ook in de jaren zestig nog de H. Mis verzorgde. Hij werd bijgestaan door kapelaan Th.J.M. Klijn. Hieronder zien we pastoor Van Bakel zwaaiend met de wijwaterkwast, tijdens het inzegenen van de pas geopende Dr. Ottowschool in 1968. Vol verwondering kijken de leerlingen toe.

Pastoor Van Bakel zegent een school
Pastoor J.N. van Bakel, 27 september 1968 (foto: © Frans Kuit | Brabant-Collectie, Tilburg University. Bron: collectie BHIC, nr. BCB1744)
6

Reacties (6)

Gerard H.A.A. de Bie zei op 18 mei 2015 om 21:56 uur

In het altaar van de parochiekerk van de H. Agatha te Boekel zijn drie van de vier oude preekstoelfragmenten met het martelaarsverhaal van de H. Agatha uitgebeeld.
Op deze reliéfs wordt min of meer pralerig aangeduid op welke wijze de H. Agatha de Martelaarsdood gestorven is.
Het eerste reliéf toont aan hoe ze werd gemarteld.
Het tweede ,, ,, de palm als symbool van de zuiverheid en het martelaar schap van de H. Agatha.
Het derde reliëf bestaat uit het in ornamenten opgenomen borstbeeld van haar.
Het vierde ,, is niet in het altaar verwerkt maar vormt het front van een op het priesterkoor geplaatste lessenaar en geeft aan in welk jaar (1649) de oorspronkelijke preekstoel van de oude kerk van de H. Agatha werd vervaardigd.
door waarschijnlijk - Guillielmus Kerrix de Oude - in Antwerpen.

Mariët BruggemanBHIC zei op 20 mei 2015 om 16:06 uur

Bedankt Gerard, voor deze mooie beschrijving van de martelaarsdood van de H. Agatha.

Gerard H.A.A. de Bie zei op 9 mei 2017 om 15:53 uur

..... eind maart 1916 kreeg de Tilburgse architect Van Hoof een gratificatie voor gemaakte tekeningen en reiskosten....
Over architect Van Hoof : https://nl.wikipedia.org/wiki/Cornelis_van_Hoof
en : http://www.refter.nl/main.php?id=6

Mariët BruggemanBHIC zei op 12 mei 2017 om 13:19 uur

Bedankt voor de linkjes Gerard!

Jan Lange zei op 14 februari 2024 om 20:33 uur

Collectie oude parochiedossiers van het bisdom 's-Hertogenbosch, 1559-1629. Nr. 84. Aantekening voor de bisschop van 's-Hertogenbosch van de bevoegdheden die hij aan Heyso Petri Hornensis, pastoor van Boekel, en aan Nicolaus Spierincx, pastoor van Uden, gegeven heeft, 1627.

Lisette KuijperBHIC zei op 15 februari 2024 om 14:13 uur

Wat mooi dat je in het bisdomarchief deze vermelding uit 1627 bent tegengekomen, Jan. Het bevestigt het bovenstaande verhaal, waarin wordt vermeld dat ze in dat jaar in Boekel enkele pastorale rechten kregen. Bedankt voor je reactie!

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.