Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

De Oda- of Sint-Martinuskerk

RK kerken

De Martinuskerk in Rode is de tweede hoofdkerk van Sint-Oedenrode (naast de kerk met de 'Knoptoren'). Deze kerk staat op de plaats van de vroegere Sint-Odakerk. Deze oorspronkelijke kerk is tussen 1100 en 1200 gesticht en stond naast de grafelijke burcht van Rode.

Tweemaal de Odakerk: voor en na verbouwing 1800-1808Er zijn twee lezingen over de stichters van de kerk. De ene is dat gravin Hildeware een kerk heeft opgericht waaraan negen kanunniken (van het kapittel) waren verbonden. De andere is dat heer Arnold van Rode de stichter zou zijn geweest.

Voor beiden geldt dat de stichtingsdatum dan in de 12e eeuw komt te liggen. In elk geval verhief in 1103 de Bisschop van Luik de beenderen van Oda uit haar graf en plaatste ze in een reliekschrijn. Deze zogenaamde elevatio ossium (het optillen der botten) maakte onderdeel uit van het ritueel van heiligverklaring.

De aanwezigheid van een heilige was in de middeleeuwen een lucratieve aangelegenheid (doordat gelovigen en pelgrims dan graag kwamen offeren), en het kapittel met zijn negen kanunniken groeide uit tot een zeer welvarende organisatie.

De oorspronkelijke tufstenen kerk werd in de vijftiende eeuw ingrijpend verbouwd. Aan het einde van deze eeuw kwam er een gotisch priesterkoor, het 'oud-hoogkoor' dat nu nog steeds bestaat. Bij alle latere verbouwingen bleef dit deel gespaard. Aan de achterkant van de huidige Martinuskerk is het te zien, het is inmiddels een rijksmonument.

De rijkdom van het kapittel kwam goed van pas toen krijgsheer Maarten van Rossem in 1542 het dorp plunderde. De kerk bleef toen gespaard van het geweld door betaling van 300 Rijnlandse guldens. Dat bedrag vertegenwoordigde in die tijd een klein fortuin.

In het rampjaar 1583 werd het kerkgebouw, net als dat van Eerschot, in de as gelegd. En net als de Eerschotse kerk, zal de Odakerk tijdens het Twaalfjarig Bestand zijn herbouwd.

Tussen 1648 en 1794, toen de katholieken in Staats-Brabant onder de Republiek hun godsdienst niet openlijk mochten belijden, werd de kerk nauwelijks gebruikt. Eerst helemaal niet, later maar een keer in de twee weken, en wel door een handjevol protestanten. Deze situatie duurde voort tot de Franse tijd. Koning Lodewijk Napoleon gaf in 1806 de Eerschotse Martinuskerk aan de protestanten en aan de katholieken de Odakerk.

Er was wel werk aan de winkel. Want al had de verwaarloosde Odakerk, in tegenstelling tot de Eerschotse kerk, de zeer zware storm op 9 november 1800 wonderwel doorstaan, in de nacht van 13 op 14 augustus 1801 stortte de Sint-Odatoren alsnog, bij stil weer, in. Besloten werd de kerk geheel te slopen en een nieuwe te bouwen. Alleen het hoogkoor bleef gespaard.

De nieuwe kerk was in 1808 af. Men noemde ze niet meer naar Sint-Oda, maar naar Martinus. De kerk was nu immers de enig overgebleven parochiekerk. Deze Martinuskerk heeft ruim een eeuw dienst gedaan.

In 1912 besloot pastoor Van Erp dat de kerk te klein was geworden en liet de ruim honderd jaar oude kerk afbreken, opnieuw met uitzondering van het oude hoogkoor. De nieuwe kerk werd in 1915 in gebruikgenomen en is nog steeds in functie. Dat had ook heel anders kunnen zijn, want in september 1944 viel er een bom op de kerk, waardoor alle gewelven vervangen moesten worden. In de jaren negentig is de kerk zowel van buiten als van binnen grondig gerestaureerd. Zowel vaklieden als vele vrijwilligers hebben hieraan meegewerkt.

Het interieur is afkomstig uit de gesloten kerk van Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans in Tilburg. Op 14 november 1999, kort na de naamdag van Sint-Maarten, heeft de bisschop van Den Bosch, mgr. Hurkmans, de Martinuskerk plechtig heropend.

De kerk bezit een monumentaal "Smits"-orgel.

Op de foto hieronder, gemaakt in 1957, zien we pastoor L.M.W. Schoofs van de Martinuskerk samen met Mgr. W.M. Bekkers. Ze staan voor de R.K. pastorie. De bisschop bezocht zijn geboorteplaats Sint-Oedenrode.

Pastoor Schoofs kwam in 1944 naar de parochie, op 46-jarige leeftijd.

In de jaren zestig was er pastoor J.G.M. Janssens, die we op de onderste foto zien in de Martinuskerk tijdens de begrafenis van Mgr. Bekkers in 1966.


Pastoor Schoofs  

Pastoor L.M.W. Schoofs (rechts van Mgr. Bekkers), 1957 (foto: Fotopersbureau Het Zuiden, bron: collectie BHIC, id.nr. 1669-001832)


Pastoor Janssens  

Pastoor J.G.M. Janssens (helemaal links) (foto: Fotopersbureau Het Zuiden, bron: collectie BHIC, id.nr. 1669-002008)

 

8

Reacties (8)

Bert van Son zei op 17 mei 2008 om 22:36 uur

Er zou aan de huidige kerk een grote toren gebouwd worden, maar die is er nooit gekomen. Is er een tekening van de kerk zoals deze er oorspronkelijk uit zou komen zien?

Henk Buijks (namens BHIC) zei op 19 mei 2008 om 08:18 uur

Bert, zo'n tekening zou in het parochiearchief van die parochie kunnen zitten. Dit archief berust nog bij de parochie, vrijwel zeker in de pastorie.
Een andere mogelijke vindplaats is het archief van het Bisdom 's-Hertogenbosch aan de Lange Putstraat in die stad, via tel. 073-6125488.

Willei Damen van de Mosselaer zei op 21 mei 2008 om 16:27 uur

Er is ook een boek uitgegeven over de Martinuskerk 'De mantel van Sint Maarten', geschreven door R.W.A.M. de Visser en W.W. van Rooij. Daar staat aardig wat informatie in over de Martinuskerk. Op pagina 15 schrijft de pastoor op 14 februari 1911 als voorzitter van het kerkbestuur een brief aan de bisschop waarin hij o.a. schrijft af te zien van het plan om een toren van 72 meter hoog bij de kerk te bouwen. het geld dat voor de hoge toren was bedoeld, zal worden besteed aan de bouw van de Sint-Odaschool. Bij de noten op pagina 23 staat: Sint-Oedenrode inventarisnummer 1979 Verleende bouwvergunning en ingediende bouwaanvragen. Tekening 110 - datum 1912 - R.K. Kerkbestuur Sint-Oedenrode, kerk en schoolgebouw sectie G nr. 218 en 219 en 1596.

Mariët Bruggeman, namens BHIC zei op 29 mei 2008 om 10:29 uur

Beste Bert en Willie,
we zijn even gaan kijken in het betreffende inventarisnummer:
in inv.nr. 1979 van het archief van de gemeente St.Oedenrode 1811-1930 volgnr. 110 zit helaas geen tekening van de kerk. Wél staat er dat door de gemeente toestemming verleend wordt aan het kerkbestuur v.d. H. Martinus te St.Oedenrode om 'te mogen bouwen een kerk met aanhooren en een schoolgebouw met verder aanhoren, zoomede de tijdeljke uitbouwing voor noodkerk'. Er wordt niet gepraat over een eventuele toren bij deze kerk.
Met vriendelijke groeten,

Adrie van den Brand zei op 23 juli 2009 om 00:38 uur

Er is wel een kunstnaarsimpressie die ik gevonden heb in de beeldenbank van BHIC, maar die zullen jullie waarschijnlijk wel kennen. Het nummer van dit bestand is BHC001051690

Hans Hendriks zei op 31 maart 2010 om 19:29 uur

Een tekening van de Martinuskerk in het centrum van Sint-Oedenrode zoals die door pastoor van Erp gebouwd zou worden, maar niet is uitgevoerd.
Onder identificatienummer SOE1147 is een afbeelding te vinden met toren zoals die gepland was.
Beschrijving De "droom van pastoor Van Erp". De Martinuskerk van Sint-Oedenrode uit 1915 met de toren, die nooit gebouwd is.
Datering 1991

Hans Hendriks zei op 3 december 2010 om 20:42 uur

De bouwtekening van de Martinuskerk uit 1912 is terug te vinden onder inv. nr. 2524 volgens de (groene)inventaris op blz 94, uit 1985. Het is een van de weinige bouwtekeningen die niet bij de anderen is gevoegd, maar onder "kerkgebouwen".

Hierbij zit tevens de bouwtekening van het afgebroken huis van Freule de Kuijper, dat op de v/m Odalaan heeft gestaan.
Van dit pand zijn bij de bouw van Albert Heijn zeer veel fundamenten teruggevonden buiten andere arceologisch materiaal.

Marilou Nillesen, namens BHIC zei op 5 december 2010 om 16:47 uur

Bedankt Hans! Dat zijn erg bruikbare tips. Hiermee kunnen de liefhebbers weer vooruit.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.