Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Het Kapucijnenklooster Emmaus

Kloosters

Na de val van Den Bosch in 1629 moesten veel katholieke geestelijken die stad verlaten. Ook de Kapucijnen zochten hun heil elders, en wel in het Land van Ravenstein, waar men wel ongestoord zijn geloof mocht beleven. De Kapucijnen, onder leiding van Basilius van Brugge, vestigden zich uiteindelijk in Velp

de ingang van de Sint-Basiliuskapel in BruggeIn 1633 verliet Basilius ’s-Hertogenbosch om in Ravenstein de plaatselijke pastoor te gaan ondersteunen. Pastoor Verlenius was blijkbaar zo ziekelijk, dat hij niet voor zijn parochie kon zorgen. Pater Basilius was een overtuigende zielzorger. Hij wist niet alleen de harten van de Ravensteinse parochianen te winnen, maar ook die van de inwoners van het naburige Grave.

Grave was sinds de verovering door Maurits in 1602 Staats geworden en de katholieke godsdienstuitoefening was er sindsdien verboden. Zielzorg moest dus “van buiten” komen. Omdat er in Grave dus een duidelijke behoefte lag, vertrok Basilius uit Ravenstein naar Velp om vanuit deze plaats, met toestemming van de Velpse pastoor Loeffs, de Graafse gelovigen “moed en standvastigheid” te geven. Basilius logeerde voorlopig bij landscholtis Beijers in huis.

De situatie vroeg om een meer definitieve oplossing. Drie voorname Graafse burgers kochten in 1645 voor Basilius een nietig huisje en wat landerijen. Het huisje droeg de naam Emmaus. De gemeenschap van paters, die Basilius inmiddels om zich heen had verzameld, werd zo het klooster Emmaus.

In 1662 werd het klooster uitgebreid en een nieuwe kapel gebouwd. De Kapucijnen verzorgden in deze tijd vooral nog heimelijk de zielzorg in Grave. Dankzij vele giften van vooral de katholieke Gravenaren, onder wie de kapucijnen hun werk deden, was het mogelijk om in de jaren 1717-1719 een nieuw kloostercomplex te bouwen.

De eerste steen daarvoor werd op 15 november 1717 gelegd. Daarvan is nog een mooi verslag overgeleverd in een brief van de landdrost van Ravenstein aan zijn heer, de Paltsgraaf aan de Rijn. In 1732 kreeg het klooster een kerk met een fraai barok interieur. In de kerkgevel is het wapen van hertog Carl Philip van Palts-Neuburg, heer van Ravenstein, aangebracht.

De Franse Tijd was een slechte periode voor de geestelijkheid. In het revolutionaire Frankrijk én in de veroverde gebieden waren talloze kloosters opgeheven, vernietigd en van hun bezittingen vervallen verklaard. De Kapucijnen in Velp hebben de dans lang weten te ontspringen, maar in januari 1812 ging het mis. Van overheidswege werd afgekondigd dat alle kloosters in de regio uiterlijk 20 augustus van dat jaar dienden te zijn ontruimd.

De Kapucijnen weigerden gehoor te geven aan dit decreet, omdat het volgens hen onwettig was en afkomstig van “een willekeurigen” despoot. Maar op 20 augustus brak toch het moment van de waarheid aan. Onder machteloos toekijken van een grote menigte Gravenaren joegen Franse gendarmes de beminde paters van hun bezittingen af.

Twee jaar later ging het mis met diezelfde Fransen. Napoleon was verslagen en de Kapucijnen gingen er van uit dat ze weer terug konden keren. Al hun hoop was op de nieuwe soevereine vorst, koning Willem I, gevestigd. En inderdaad, in mei 1814 mochten ze hun eigendommen weer in bezit nemen. Maar Willem I was bepaald geen vriend van de katholieken. In september volgde een Koninklijk Besluit tot een verbod op het aannemen van novicen. Het lot van het klooster leek daarmee bezegeld.

Het klooster stierf langzaam uit. In 1840 waren er nog maar een paar stokoude paters en broeders over. Op dat moment besloot Koning Willem II de maatregelen van zijn vader ongedaan te maken, waardoor het Emmausklooster een nieuwe periode van bloei kon doormaken.  In 1962 vierden de Velpse Kapucijnen hun 300-jarig bestaan.

Inmiddels stonden er opnieuw grote veranderingen voor de deur. Het aantal nieuwe kloosterlingen nam in de jaren daarna snel af. De kapucijnen slaagden er wel in met hun tijd mee te gaan en de opzet van het klooster aan de nieuwe omstandigheden aan te passen.

In 1979 besloten zij samen met de zusters Clarissen van Babberich een thuis te creëren voor mensen op zoek naar hun eigen spiritualiteit. De franciscanen noemen dit het “oriëntatieproces”, waarvoor zij zogenaamde oriëntatieweekenden organiseren. Het centrale punt van deze oriëntatie is het oude klooster in Velp, dat de Kapucijnen zelf “een wat romantische plaats” noemen, “tussen de velden, met een schitterende moestuin en boomgaard, met een rijke historie en een rijk heden.

Het is een heerlijk plaats om tot jezelf en tot elkaar te komen, en om je eigen leven te vergelijken met dat van Franciscus en Clara, met dat van de andere deelnemers en met dat van Jezus.”

Bron: Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant. Alphen a/d Maas, 2010.

12

Reacties (12)

Pierre Gruca zei op 16 augustus 2009 om 17:47 uur

Een pracht ligging, zo drie historische monumenten bij elkaar op zo'n rustige plaats

G. Telman zei op 29 augustus 2009 om 16:49 uur

Ik ben op zoek naar een weeshuis in Velp.
Een voorvader (Christiaan Hoedt) werd al vroeg wees en zou zijn opgevoed (tot 21jaar?) in een weeshuis te Velp.

Het gezin was RK en het ligt voor de hand dat het een RK Weeshuis moet zijn. Velp Gelderland valt dan in eerste aanleg af aangezien dat in een niet RK omgeving ligt.

Mijn vraag kan het zo zijn dat dit klooster een weeshuis heeft gerund tussen tenminste 1874(geboorte) en 1897(eerste signaal na het weeshuis).

Bij voorbaat dank voor een reactie.

Dorethe zei op 29 augustus 2009 om 21:25 uur

Voor zover ik weet is er in Velp nooit een weeshuis geweest, ik heb er in elk geval nooit van gehoord of over gelezen.
Waar komt Christiaan Hoedt vandaan? Is degene die je zoekt, degene die in 1898 en 1907 in Arnhem trouwt (zie Genlias)?. Dan zou ik toch in Arnhem of Velp gemeente Rheden zoeken. In Arnhem zelf had je het Burgerweeshuis en het Nieuwe Weeshuis. Of er in Velp ook een weeshuis was, weet ik niet. Ook zijn er katholieke parochies, zowel in Arnhem als in de regio. Wellicht kan het Gelders Archief in Arnhem je verder helpen.

Dorethe zei op 29 augustus 2009 om 21:28 uur

Kleine correctie, huwelijk alleen 1898; 1907 betreft een echtscheiding.

G. telman zei op 30 augustus 2009 om 17:32 uur

Dorethe bedankt voor jouw reactie. Het is die Christiaan.

Ik weet dat het niet bekend is dat er een weeshuis in Velp zou zijn.
Alleen een bevestiging is niet met zekerheid te geven, vandaar dat ik toch graag inb de Bev. Registers van de Kloosters zou zoeken.

Pas dan is er enige vastigheid over het al of niet bestaan van een weeshuis, toch.

In Rhenen ben ik ook al eens geweest, ga ik nog eens terug (Gelders Archief).

VR Gr Ger

Dorethe zei op 30 augustus 2009 om 21:22 uur

Bevolkingsregisters Velp staan in BHIC Grave. Op deze site kun je ook de geregistreerden in de bevolkingsregisters vinden via eenvoudig zoeken (onder stamboom), maar ene Christiaan Hoedt komt daar niet in voor.
In de voormalige Gemeente Velp waren drie kloosters: de Jezuieten hadden er hun priesteropleiding, verder waren er de Kapucijnen en de rooi nonnen zoals we die noemden; de laatsten zijn slotzusters, die zag je ook nooit in het dorp. Alleen de Kapucijnen zijn er nu nog. De Geschiedeniswerkgroep Velp heeft enkele boekjes over Velp uitgebracht. Als ik me niet vergis staat in "Van serene stilte naar kloppend hart" veel informatie over deze kloosters (heb dit boekje even niet bij de hand). Deze boekjes staan ook bij het BHIC in Grave.
Ik denk toch echt dat je richting Arnhem of Velp gem. Rheden (niet Rhenen, dat ligt in Utrecht ;) ) moet zoeken. De inventarissen van de archieven van het Burgerweeshuis en het Nieuwe Weeshuis staan op de site van het Gelders Archief.

Ger zei op 14 september 2009 om 16:44 uur

Dorethe,

Dank voor jouw antwoord op (Christiaan Hoedt)vraag.

Kan het zo zijn dat er mogelijk een INTERNAAT of kindertehuis heeft bestaan?

Henk Buijks (namens BHIC) zei op 15 september 2009 om 08:27 uur

Beste Ger,

Volgens mij heeft Dorethe echt alles uit de kast gehaald om aan te tonen dat Christiaan Hoedt nooit in het Brabantse Velp heeft gewoond. Anders zou hij zijn geregistreerd in het bevolkingsregister, ook in de 19e eeuw. Verder is ons (bij het BHIC) in Velp geen internaat of kindertehuis bekend, ook niet in de 19e eeuw.
In uw geval zou ik me concentreren op Arnhem en/of het Gelderse Velp. Daar waren wel degelijk rk instellingen.

Ger Telman zei op 19 oktober 2009 om 19:58 uur

Henk, Dorothe,
Ik ben overtuigd. Ga me maar eens concentreren op Gelderland (Rheden/Velp). Ga morgen (20/10) heen om een eerste nieuwe stap te zetten.
Nogmaals bedankt voor de hulp.

Jan van den Hoogen, Escharen zei op 29 december 2010 om 12:05 uur

In het verleden hebben de Capucijnen bier gebrouwen.
Ik zoek informatie hierover: bijv. naam, merk/logo, biertype, voor eigen gebruik of ook te verkoop etc.

Frank van Dorst zei op 5 juni 2022 om 13:58 uur

Onderaan in het bericht onder 'het oude klooster' zit een link die niet werkt. Je kunt die aanmaken naar www.emmausklooster.nl. En het bericht houdt op in circa 2010. Sindsdien is daar het een en ander veranderd. Kan ik een aanvulling geven voor dit verhaal?

Marilou NillesenBHIC zei op 7 juni 2022 om 08:36 uur

Dag Frank, bedankt voor je oplettendheid, de link is aangepast. En ja hoor, een dergelijke aanvulling is zeker welkom! Je kunt die in dit reactieveld geven of via de mail (info@bhic.nl ovv Kapucijnenklooster Emmaus)

Alvast dank!

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.