Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

De H. Martinuskerk in Dommelen

RK kerken

Aan de Kerkakkerstraat in Dommelen zijn nog de fundamenten te zien van de oude parochiekerk van het dorp. De nieuwe kerk staat een eind verderop aan de Bergstraat. Dat is niet toevallig zoals nog zal blijken.

Foto: BHIC, Collectie Provincie Noord-Brabant
Foto: BHIC, Collectie Provincie Noord-Brabant

Tot 1444 maakte Dommelen deel uit van de Petrusparochie in Bergeijk, daarna was Westerhoven de moederparochie. Het dorp had toen een rector en een eigen gotische kapel, tussen 1440 en 1460 gebouwd op de Kerkakkers in het dal van de Keersop en meer dan een kilometer ten noordwesten van de huidige kerk. Los van het de kerk stond luihuis met twee klokken.

In 1565 werd Dommelen een zelfstandige parochie, gewijd aan de Heilige Martinus. De middeleeuwse kerk ging in 1648 over naar de protestanten en de katholieken konden gebruik maken van de kloosterkapel van Agnetendal. In 1798 kregen zij hun, sterk verwaarloosde, kerk weer terug, die pas in 1821 weer kon worden gebruikt. De oude kloosterkapel werd toen gesloopt.

In 1879 besloot men een nieuwe kerk te bouwen, maar wel op een andere plaats. De bisschop moest eraan te pas komen om die verplaatsing goed te keuren. Pastoor Somers voorzag rond 1880 namelijk dat het centrum van het dorp zich elders ging ontwikkelen. Daar hoorde ook de kerk thuis, vond hij. Veel parochianen waren echter van mening dat een nieuwe kerk niet vlakbij de grens met Valkenswaard gebouwd moest worden, omdat ook de school en het raadhuis nog steeds in de oude kern van Dommelen stonden. Volgens hen hoorden kerk en school dichtbij elkaar. Maar de bisschop gaf de pastoor gelijk. De nieuwe neogotische kerk werd ontworpen door H.J. van Tulder en in 1884 ingewijd.

En inmiddels heeft de school ook een nieuwe plaats gekregen, dichtbij de kerk. Een raadhuis hebben ze in Dommelen niet meer: sinds 1934 hoort het dorp bij Valkenswaard.

Reageer hieronder en deel je herinneringen aan de kerk, het leven in de parochie en de geestelijken van vroeger. Denk aan de pastoors Bolsius, Van der Eerden en Merckx, over wie vast nog verhalen te vertellen zijn.

Pastoor Mercx
Seminarie Beekvliet afdeling Udenhout, ergens tussen 4 mei 1942 en 8 augustus 1945. De directeur Jos Mercx in zijn werkkamer op het patronaat. (Foto: collectie BHIC, nr. 1910-002143)
9

Reacties (9)

Jan van den Dungen zei op 23 september 2019 om 16:18 uur

1953 – 1969 Pastoor Joseph Antonius Maria Mercx, (* Tilburg 7-11-1907) + Eindhoven 15-1-1969. Was Prefect (Rector) van het Kl. Seminarie Beekvliet in St. Michielsgestel. Hij overleed in 1969, slechts 61 jaar oud en in het 37e jaar van zijn priesterschap, waarvan 16 jaar Pastoor in Dommelen. Na een drukbezochte H. Mis in de parochiekerk van de H. Martinus werd hij begraven op het naastgelegen kerkhof.

Pastoor Mercx bezat een doctorstitel. Vermoedelijk Dr., omdat hij door de Bisschop aangesproken werd door weleerwaarde zeergeleerde heer. Dat was koren op de molen van de leden van het kerkkoor, die een ‘geleerde’ Pastoor graag een poets wilden bakken. Zij wisten namelijk dat de Pastoor ‘hoog’ opgaf wanneer hij weer een nachtegaal in zijn tuin had horen zingen. Onder leiding van de tegenover wonende smid Wim Roothans werd stiekem een kabel vanuit zijn huis richting pastorietuin aangelegd en tevens een luidspreker in de boom opgehangen, waardoor ze met enige regelmaat met een grammofoon het geluid van de nachtegaal konden laten horen. Het klonk zo fraai dat mijnheer pastoor overal heel enthousiast en trots liet weten dat de nachtegaal weer in zijn tuin was teruggekeerd.
Het kerkkoor gebruikte haar jaarlijkse kooruitstapje voor een bezoek aan de tv-studio’s in Hilversum en trok er per bus naar toe voor een live-tv uitzending van Willem Duys ‘Voor de vuist weg’ samen met Pastoor Mercx. “Tijdens de uitzending krijgt een enigszins teleurgestelde en van niets wetende mijnheer pastoor uit handen van Duys, de grammofoonplaat met de nachtegaalgeluiden aangeboden en voor het tv-publiek omstandige uitleg over het gebeuren ”. Mercx was ‘not amused’. Prompt hierna veranderde de naam van het naast de Dommelse kerk gelegen café Astoria in 1967 in 'de Nachtegaal'.

Marilou Nillesen zei op 24 september 2019 om 09:16 uur

Wat een luisterrijke aanvulling, Jan! Het geeft een mooi inkijkje in de persoonlijkheid van pastoor Mercx, en van zijn buren ;)

We hebben overigens nog wat meer foto's van deze karakteristieke pastoor op onze site:

https://www.bhic.nl/memorix/images/search/detail/984d1caa-45fb-11e3-93b…

Jan van den Dungen zei op 24 september 2019 om 21:19 uur

De voorganger van pastoor Mercx was Alphonsus M.M. Bolsius, (* Den Bosch * 3-5-1861). Hij was van 1906 tot 30-12-1927 pastoor van Dommelen,

Hij overlijdt op 10 juni 1932 in Liefdesgesticht in Geffen. De tuinmannen Marinus van den Boom (35) en Gerardus van Griensven (68) doen daags erna aangifte van overlijden bij de Ambtenaar van de Burgerlijke Stand in Geffen. Bolsius was kapelaan in Helvoirt en rector van “Coudewater” in Rosmalen. Van 1906 t/m 1927 was, hij 21 jaar lang, pastoor van Dommelen. Hij bracht in 1912 een verbouwing aan de St Martinuskerk aan en liet in 1920 bij de kerk de nog steeds bestaande fraaie tuin met vijvers aanleggen. De verbouwing lijkt eigenlijk niet zo verwonderlijk voor een zoon wiens vader bouwmeester was van de St. Jan in Den Bosch en in 1914 overleed. Mogelijk dat hij deze verbouwing nog heeft getekend voor zijn zoon. Enkele jaren na zijn dood kreeg pastoor Bolsius op 30-9-1939 in Dommelen een naar hem genoemde Pastoor Bolsiusstraat, de verbindingsweg tussen de Mgr. Smetsstraat en de Venbergseweg.

Marilou Nillesen zei op 25 september 2019 om 20:02 uur

Bedankt voor deze mooie aanvulling, Jan! Het geeft een mooi beeld van deze pastoor. Ik zie dat we foto's hebben van Alphons Bolsius, zou dit dezelfde zijn, weet jij dat?
https://www.bhic.nl/memorix/images/search/?mode=gallery&view=horizontal…

Marilou Nillesen zei op 26 september 2019 om 14:43 uur

Van Jan van den Dungen kregen we deze foto van Alphonsus Bolsius uit zijn laatste jaren als pastoor in Dommelen, en inderdaad: hij lijkt wel op de foto in ons archief:







Bedankt voor het doorsturen, Jan!

jan staals uit maaseik ( B ) zei op 20 oktober 2024 om 15:07 uur

U schrijft in uw verhaal dat pastoor Mercx de opvolger was van pastoor Bolsius dat klopt niet tussen deze twee pastoors was er nog pastoor van der Eerden,
Hierbij fotos van deze pastoor met zijn voorganger en opvolger.
De pastoor van Westerhoven was de broer van Mijnheer pastoor van der/n Eerden.
Ook een fotodiverse priesters in de pastoors tuin van Dommelen en een foto van het ziekentridium,dit werd om de paar jaar in Dommelen gehouden.






Marilou Nillesen zei op 23 oktober 2024 om 21:12 uur

Dag meneer Staals, hartelijk dank voor uw oplettendheid en uw correctie, en zeker ook voor het insturen van de prachtige foto's!

Jan van den Dungen zei op 25 oktober 2024 om 11:22 uur

Terecht merkte Jan Staals op en aan de naam te zien een oud-Dommelnaar, dat pastoor Christiaan van der Eerden het 'gat' opvulde als pastoor van de Martinusparochie en dat maar liefst 25 jaar lang. In 1953 vertrok Van der Eerden uit Dommelen.
Christiaan Jan van der Eerden, geboren in Oisterwijk 11-1-1879, 40 jaar Priester op 17 juni 1945, overleden 4-2-1964 in Oisterwijk.
In juni 1930 vierde hij in Dommelen zijn 25-jarig Priesterfeest, waarbij ook aanwezig was Mgr Adrianus Smets (*Dommelen 27 augustus 1867), waar naar later de plaatselijke Mgr. Smetsstraat werd vernoemd.
En mogelijk dat de dienstbode van opvolger Mercx, de Dommelse Mina Staals, tot de familiekring van Jan behoorde

Thijs de Leeuw zei op 30 oktober 2024 om 13:02 uur

Bedankt Jan voor het delen van deze informatie over pastoor Van Eerden!

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.