Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Klooster en ziekenhuis Sint Joan de Deo

Kloosters

De plek heeft al een lange geschiedenis met religieuze sporen. Het jongste deel begon in 1875; vanaf dat jaar werden hier 95 jaar lang zieken verpleegd. Velen zullen daar nog herinneringen aan hebben. Vertel hier je verhaal.

Bron: BHIC, collectie Provincie Noord-Brabant
Bron: BHIC, collectie Provincie Noord-Brabant

Tussen ongeveer 1580 en 1611 woonden hier de Zusters Arme Clarissen, die tijdens de Tachtigjarige Oorlog uit hun Elisabethklooster in Boxtel gevlucht waren. Na de overgave van de stad in 1629 werd het door de Staten van Holland in beslag genomen. Sinds 1758 diende het pand ‘tot logeering en bewaaring van personen die of wegens krankzinnigheid of kwaad gedrag gekonfineert wierden’. Tot ver in de negentiende eeuw was de familie Rippens eigenaar van het ‘verbeterhuis’.

In 1865 werd het pand eigendom van de Broeders van Barmhartigheid van Sint Joannes de Deo, die het in 1875 tot een ziekenhuis verbouwden voor de welgestelde mannelijke Bossche bevolking. De broeders bouwden het ‘oude’ gasthuis in 1879.

In 1912 werd een deel van de oude bebouwing gesloopt, het resterende deel werd in 1914 en later ingrijpend verbouwd. Architect Julien Dony bouwde in 1914 een nieuw ziekenhuis aan de Papenhulst, de inzegening vond plaats op 4 oktober 1915.

Hier was van 1905 tot 1955 tevens het noviciaat van de congregatie gevestigd en jonge kloosterlingen kregen er hun verpleegopleiding.

Eind 1963 stopten de broeders met hun werkzaamheden in het ziekenhuis. De zusters van de H. Carolus Borromeus namen hun taken over. Vanaf toen stond het pand bekend als Carolus II. Het bleef eigendom van de broeders, in 1970 is het ziekenhuis opgeheven.

Na een verbouwing was het pand (De Paap) vanaf januari 1971 in gebruik als huisvesting voor buitenlandse arbeiders (Industrieel Wooncentrum Papenhulst). De conservenfabriek Jonker Fris (Heusden) had midden jaren ’70 de hele achterbouw in onderhuur. In 1987 werden er woon- en bedrijfsruimten gevestigd en een groot aantal vertrekken is gemoderniseerd.

Het ziekenhuis heeft een L-vormige plattegrond en bestaat uit een langgerekte westvleugel aan de Papenhulst en een uit verschillende bouwdelen samengestelde noordvleugel. Deze bestaat van west naar oost uit een kapel, twee langgerekte drielaagse bouwdelen - de in 1914 verbouwde en uitgebreide oudere onderdelen van het gasthuis - en een tweelaags bouwdeel onder plat dak.

Bron: BHIC, collectie Provincie Noord-Brabant
Bron: BHIC, collectie Provincie Noord-Brabant

Op de begane grond en eerste verdieping zijn de vertrekken voorzien van hoge schuiframen met glas-in-lood bovenlichten. In het rechtse deel zit een gevelsteen met het jaartal 1914. In de zuidelijke achtergevel is in het oudere muurwerk nog een jaartalsteen aanwezig met de tekst: B v B 1879. In de zijgevel opmerkelijke openslaande deuren, met ramen van geslepen glas met de initialen J.D.

Bron: J. Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant, Alphen aan de Maas, 2010

10

Reacties (10)

Gabriël zei op 27 mei 2019 om 15:54 uur

De intrede van de zusters van onder de bogen heeft tot vele hilarische momenten geleid. Een aantal vrouwelijke religieuzen heeft haar habijt aan de wilgen gehangen en zijn met een lekebroeder (verpleegkundige) in zee geegaan. Voor veel lekebroeders was na de overname door de zusters geen plaats meer in het ziekenhuis. Na 1 oktober waren de zusters heer en meester.

Norah zei op 27 mei 2019 om 19:47 uur

Heb vroeger ook wel de -Zusters van onder de Bogen- meegemaakt, maar dan niet in Den Bosch.
In hun klooster was geen enkele man welkom, maar mijnheer pastoor die met emeritaat was mocht wel bij hun "in de kost", en inwoning... natuurlijk;)

Marilou NillesenBHIC zei op 27 mei 2019 om 20:36 uur

Dat moet inderdaad een hele verandering zijn geweest, Gabriël. Vanaf welk jaar bedoel je, met na 1 oktober?

Duidelijk dat daar een uitzondering voor werd gemaakt, Norah ;) Over welke plaats gaat het eigenlijk?

Gabriël zei op 1 juli 2019 om 15:07 uur

In reactie op de vraag in wel jaar 1 oktober speelde.
Dat was in 1963.
Overigens was er in die tijd iets bijzonders.
Je mocht absoluut geen meisje meenemen naar je kamer.
Dus toch. Het gebeurde ondanks de huisregel.
Anderzijds wanneer je bezoek van een meisje aankondigde kreeg je de beschikking over de gastenkamer. Daar werd dan ook een diner uitgeserveerd. Wanneer je dan ook nog de gordijnen dichtschoof had je de gehele kamer zonder toezicht tot je beschikking.

Norah zei op 1 juli 2019 om 15:52 uur

Marilou, ik lees het nu pas, sorry; Maastricht.

Marilou NillesenBHIC zei op 2 juli 2019 om 10:43 uur

Bedankt voor jullie aanvullingen, Gabriël en Norah! Bijzonder toch, hoe die zaken rond damesbezoek was geregeld. Fascinerend om te lezen, dank voor de berichtjes.

Gertjan van Beijnum zei op 20 augustus 2021 om 13:40 uur

Het verhaal over het voormalig Ziekenhuis Joan de Deo behoeft toch wel wat aanvullingen. Terwijl in de achterbouw de werknemers van Jonker Fris uit Heusden gevestigd waren in het toenmalige Industrieel Wooncentrum (dat naambord was in die jaren over de tekst "Ziekenhuis St Joan de Deo" aan de voorzijde van de Papenhulst geschroefd) werd het leegstaande gedeelte van het pand op 17 april 1978 gekraakt door meer dan honderd actievoerdersters. In eerste instantie uit protest tegen de grote woningnood die er onder studenten en jongeren heerste. Een jaar later (in juli 1979) verliet Jonker Fris het pand en kwam het hele pand in gebruik bij de (nog steeds bestaande) Vereniging Papenhulst Blijft! In februari 1980 werd het pand aangekocht door de Gemeente 's-Hertogenbosch. In 1988 werd het hele pand verbouwd en geschikt gemaakt voor 40 wooneenheden en overgedragen aan het (toen nog bestaande) Gemeentelijk Woningbedrijf dat later geprivatiseerd werd in Stichting Hertoghuizen die later werden overgenomen door woningbouwvereniging Brabant Wonen, de huidige eigenaresse. Op dit moment is het hele pand in gebruik bij ongeveer 40 bewonersters van alle leeftijden en zijn er een heel stel kleine bedrijfjes gevestigd. De voormalige kapel is in gebruik bij Bombarst (https://bombarst.nl/). meer informatie over het huidige gebruik van "De Paap" is hier te vinden: https://www.papenhulst.nl

Mariët BruggemanBHIC zei op 20 augustus 2021 om 19:16 uur

Bedankt Gertjan voor je zeer deskundige en uitgebreide beschrijving van de huidige toestand van de Papenhulst. Dit is inderdaad een waardevolle aanvulling op ons verhaal over dit voormalige ziekenhuis. Je weet er veel van af, ben je er ook zelf weleens binnen geweest? Vroeger of recent.

Gertjan van Beijnum zei op 20 augustus 2021 om 21:21 uur

Ik was er voor het eerst op maandag 17 april 1978, we hebben het pand samen met vrienden en vriendinnen op die datum gekraakt en tot nu toe woon ik nog steeds met erg veel plezier in dit woon- en werkpand. Als woonvereniging huren we het pand van Brabant Wonen en beheren dit grote pand in volledig zelfbeheer, wat wil zeggen dat we het gehele onderhoud, van binnen en van buiten, zelf in onderhoud hebben. Natuurlijk besteden we ook regulier onderhoud uit aan professionals (zoals het buitenschilderwerk en de leien op de daken bijvoorbeeld) maar 't meeste werk proberen we zelf te doen. Het pand stond in 1978 leeg en de toenmalige eigenaresse (de Broeders van Barmhartigheid) waren toen van plan om het grootste gedeelte van het pand te slopen en te vervangen door nieuwbouw. Het kraken van dit pand heeft dat voorkomen en in 2002 wordt de Paap (zelfs) tot Rijksmonument verklaard. Daarvoor was al vastgesteld dat de voorgevel 'beschermd stadsgezicht' is.
In april 2018 hebben we 40 jaar "De Paap" gevierd met een grote reünie waar meer dan 250 ex-bewoners en -gebruikers op af zijn gekomen. De Paap is dus nog steeds springlevend!

Thijs de LeeuwBHIC zei op 22 augustus 2021 om 19:07 uur

Hallo Gertjan, leuk om je zo ook in digitale vorm tegen het lijf te lopen. Ik sluit mij uiteraard helemaal aan bij collega Mariët. Goede zaak dat nu ook het meer recente (actie)verleden van deze bijzondere locatie in de stad is beschreven. Zo is de pagina al wat meer up-to-date. Hoog tijd dat actievoerend Brabant waaronder de kraakbeweging meer aandacht krijgt ; )

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.