Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

De H. Genovevakerk in Breugel

RK kerken

De H. Genoveva is de patrones van Parijs. Daar deelde zij tijdens een hongersnood voedsel uit en zij leidde er een aan God gewijd leven. Haar relatie met Breugel berust vooral op vrome overlevering.


Het verhaal gaat dat Genoveva korte tijd in Breugel verbleef. Ze dronk toen water uit een put, die sindsdien geneeskrachtig water bevatte. Helaas is niet meer bekend waar die put is geweest. Toch wordt deze heilige nog steeds vereerd in Breugel en is er speciale aandacht voor haar op haar feestdag, 3 januari.

Naast de verering voor Genoveva mag Breugel trouwens ook trots zijn op zijn middeleeuwse gotische kerk. Die dateert uit de tweede helft van de vijftiende eeuw en is voor een belangrijk deel ontsnapt aan moderniseringen.

Foto: Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 9.877Foto: Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 9.877

Wel is de toren nu niet meer zo hoog als vroeger. De spits woei in 1800 tijdens een storm van de toren af en viel op de kerk. De nieuwe spits werd lager dan de oude. De oude dwarsbeuk is in 1822 afgebroken, maar in 1960 weer aangebouwd.

Tussen 1648 en 1799 was de kerk in gebruik bij de protestantse gemeenschap.

De kerk hoort tegenwoordig bij de Parochie Heilige Oda, die behalve Breugel ook Son en Sint-Oedenrode omvat.

Tot zover het verhaal van de kerk. Maar welke herinneringen heb jij eigenlijk nog aan pastoors en kapelaans van vroeger? In de jaren vijftig en zestig bijvoorbeeld had je als parochiaan te maken met pastoor Fr. van de Werf. Hieronder zien we hem tijdens zijn aankomst bij de kerk in Breugel op 10 juli 1953. Hij was toen 47 jaar. Wie herinnert zich deze feestelijke gebeurtenis nog? Zo te zien waren er minstens vier heren te paard in de stoet aanwezig en meneer agent hield een oogje in het zeil. Werd de pastoor naar de kerk gebracht met de auto die we links nog net tussendoor kunnen zien.


Pastoor van de Werf  

Aankomst pastoor F.J.M. van de Werf bij de Genovevakerk, 10 juli 1953. (Foto: © Heemkundekring “De Baronie van Cranendonck”, bron: collectie Regionaal Historisch Centrum Eindhoven, id.nr. 568511)

 

10

Reacties (10)

Frans van der Leest zei op 6 november 2017 om 16:58 uur

Ik was misdienaar bij f v d Werff hij draaide film van een herdershond en we gingen op misdienaars reisje naar het Openluchtmuseum in Arnhem

Annemarie van Geloven zei op 7 november 2017 om 14:34 uur

Wel een belevenis in die tijd ... helemaal naar Arnhem. Nog leuke herinneringen?

Ton van Riet, Gemert zei op 9 november 2018 om 01:04 uur

De protestanse koster (en schoolmeester) van Breugel.
Van Gerrit Breestraten in Breugel werd in 1667 gezegd dat hij "moetwillicheyt des naegs in ende omtrent de kercke van Breugel" gepleegd had. In 1668 sprak men van onbehoorlijkheden en "complotterijen".7' Toen in 1669 de schoolmeester van Liempde, Bastiaan Deckers, met Breestraten contact opnam om van standplaats te ruilen, schreven de regenten van Liempde -in een poging om dit te verhinderen - een brief naar de Raad van State, waarin zij de euveldaden van de Breugelse schoolmeester onthulden. Breestraten had, zonder toestemming van schout en schepenen, enige nachten lang een aantal "heidenen" laten overnachten in de kerk. Verder had hij onder de inwoners van Breugel het gerucht laten verspreiden dat er iedere nacht in de kerk een geest verscheen op en grafzerk voor het hoogaltaar, waar een pastoor was begraven. De schoolmeester kwam dan, zoals hij later bekende, gekleed in een wit hemd als een "paapse geest" op de bewuste plek te voorschijn en maakte met een waslichtje in zijn mond allerlei tekens alsof hij de mis aan het lezen was. Als de ceremonie was afgelopen, blies hij het waslichtje uit en liet zich dan in het donker op de grafzerk vallen. Overigens werd Breestraten door de predikant van Boxtel en . Liempde getypeerd als een man met een "wrevelig" humeur en als een onbetrouwbaar sujet.'
(Bron: H.Th.M. Roosenboom. De dorpschoolin de Meierijvan ‘s-Hertogenbosch van 1648 tot 1795.)
Die Gerrit was een voorvader van mij, 10 generaties terug. Hij was geboren in Utrecht en trouwde daar Catharina Thomasdr. van de Pol. Hun dochter Elisabeth
trouwde met de vorster van Son, Maarten van Riet, mijn voorvader. Vandaar.....
Zij waren gereformeerden die na de 80-jarige oorlog de ambten overnamen van
de katholieken. De vrouw van Gerard was geboren in Delft en gedoopt in de Nieuwe Kerk (waar ook Oranjes begraven liggen). Haar protestanse grootouders, waren, om aan vervolging te ontkomen, uit uit Vlaanderen gevlucht.
Catharina's kleinzoon Willem (zoon van Maarten van Riet en Elisabeth van
Breestraten, trouwde met een katholieke vrouw. De nakomelingen woonden
tot voor kort nog in Son.

Ton van Riet, Gemert zei op 9 november 2018 om 13:05 uur

Nogmaals de protestantse koster van Breugel.
Een tijd geleden ben ik eens rond gaan wandelen rond de kerk van Breugel
om mijn voorouders Gerard van Breestraten en zijn vrouw Catharina te
herdenken. Die hebben er per slot van rekening rondgelopen en zijn daar
ergens begraven. Verhuizen van Utrecht naar Breugel in die tijd, dat moet een
cultuurschok zijn geweest. Mijn dochter, ook een Katrien, woont nu in Utrecht.
"Terug naar af" kun je dat wel noemen. Overigens; ik denk niet dat het daar nog spookt, maar ik was er dan ook niet s'nachts.

Lisette KuijperBHIC zei op 13 november 2018 om 14:10 uur

Wat een bijzondere man moet jouw voorvader geweest zijn, Ton! Weet je of de brief aan de Raad van State ervoor heeft gezorgd dat hij niet werd overgeplaatst naar Liempde? Had hij misschien ook onenigheden met de katholieke inwoners van Breugel?

Lisette KuijperBHIC zei op 13 november 2018 om 14:12 uur

Wat leuk trouwens dat je dochter nu in Utrecht woont, waar jullie verre voorvader is geboren. Gelukkig maar dat het daar niet meer spookt :)

Ton van Riet, Gemert zei op 13 november 2018 om 17:59 uur

Lisette. Iedereen heeft bijzondere voorouders.
Om een lang verhaal, kort te maken!!!!!!!
Na de 80-jarige oorlog zag de wereld er voor de Brabanders er plotseling anders uit. De hun bekende verhoudingen in de samenleving werden abrupt verstoord. Hun kerken en kloosters met alle bezittingen vervielen aan de Staten-Generaal . Alle ambten gingen over in handen van de protestanten. Ook de koster en schoolmeesters moesten plaats maken voor andersdenkenden. Dat waren voor de plaatselijke bewoners waarschijnlijk mensen van een andere planeet. Er waren er echter maar bar weinig. Heel begrijpelijk dus dat er nogal eens iets mis ging in de contacten. Daar zijn ook verklaringen over bewaard gebleven. Het vinden van een huwelijkspartner was ook lastig. Er was weinig keus. Na enkele generaties waren ze allemaal aan elkaar verwant. Het duurde dan ook niet lang of enkelen trouwden met een katholieke vrouw. Verschillende protestantse families in Brabant hebben nu ook katholieke takken. Een voorbeeld daarvan betreft mijn eigen familie.
Dochter Elisabeth van Breestraeten trouwde met de vorster Maarten van Riet uit Son. Haar zuster Judith trouwde metde weduwnaar Aelbert van Riet, de vader van Maarten. Judith was daarmee dus de stiefmoeder van haar zuster. Judith hertrouwde, na de dood van Aelbert, met Hermanus Hanewinckel zoon van de dominee van Gemert. De ene zoon van Maarten en Elisabeth, Jan geheten, werd vorster in Erp; de andere zoon, Willem trouwde een katholieke weduwe. Treffend is dat hij trouwde in Bakel (Staats gebied) voor de schepenen en in Gemert in de katholieke kerk. Dat kon alleen in Gemert, want dat was een onafhankelijk gebied, van de Duitse Orde, waar de de Staten van Holland niets te vertellen hadden. Het is zelfs opmerkelijk, dat in zo’n ultra katholiek gebied van de Duitse Orde, er een verklaring was uitgegeven waarin werd bepaald dat niemand, van welk van de beide godsdiensten ook, iets in de weg gelegd mocht worden. Daar was dus een kerk met pastoor en kapel met dominee. Het een en ander leidde er toe dat er nogal wat incidenten voorkwamen. Maar in vindt het is dat verband merkwaardig dat Aelbert en zijn zoon Maarten in Son behalve dat ze vorster waren, ook het beroep van herbergier uitoefenden. Je had toch de plaatselijke mensen nodig
voor de klandizie, anders duurde het niet lang. Het komt mij voor dat de kijk op de op de omgang tussen de twee groepen, in negatieve zin, behoorlijk is “opgepoetst” in de 19de eeuw, na de herkregen rechten en het herstel van de hierarchie. Een “echo” daarvan volgt hier:
"Het is volstrekt noodzakelijk, dat men de Protestanten kenne; maar men beschrijve ze niet als deftige heeren, die in hun eigen kerken, in hun eigen huizen, van hun eigen goederen stil en rustig leven, doch als verraderlijke spionnen af vraatzuchtige wolven. soms wreedaardiger en hooghartiger en schraapzuchtiger dan de Regeering, die hen op dit ongelukkig gewest had afgezonden, in ieder geval vreemde, veile en gedweë werktuigen.
(Gerlacus van den Elsen.)
Persoonlijk heb ik voor beide kanten sympathie. Voor de gereformeerden omdat het blijkbaar mensen waren die moedig en kritisch genoeg waren om in opstand te komen tegen misstanden.
De katholieken omdat ze slachtoffer waren van de omstandigheden.

Lisette KuijperBHIC zei op 15 november 2018 om 15:56 uur

Daar heb je inderdaad gelijk in, Ton! Iedereen is natuurlijk uniek en bijzonder :) Hartelijk dank voor je uitgebreide verhaal, waarin je goed uitlegt hoe de verhoudingen tussen katholieken en protestanten in Brabant onder spanning stonden na de Tachtigjarige Oorlog. Mooi dat je hierin ook een voorbeeld aanhaalt uit je eigen familiegeschiedenis. Nogmaals dank daarvoor!

Anja Korff zei op 23 april 2019 om 12:06 uur

Er zijn over deze mensen heel veel akten in het Rechterlijk Archief van Son en Breugel. Dat archief is door de heemkundekring toegankelijk gemaakt en op naam te doorzoeken in samenvatting. Een kopie van de originele akte heeft de heemkundekring ook

Mariët BruggemanBHIC zei op 25 april 2019 om 15:28 uur

Bedankt voor de tip Anja. Goed voor onderzoekers om te weten van deze beschrijvingen en indexen. En de vindplaats daarvan.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.