Het rijke roomse leven in brabant 1900-1970

Henricusgesticht in Lierop

Kloosters

De Zusters van de Goddelijke Voorzienigheid van Steyl hadden al verschillende kloosters in Noord-Limburg gesticht toen ze 27 oktober 1910 in Lierop een liefdegesticht begonnen met een lagere meisjesschool, een kleuterschool en een bejaardenhuis.

De ambitieuze pastoor Offermans had om zusters gevraagd en een aanzienlijk bedrag uit zijn privévermogen voor de bouw van het zusterhuis beschikbaar gesteld. Zijn hoofddoel was echter een huishoudschool met internaat voor meisjes uit de boerenstand. Zo kreeg het Henricusgesticht, genoemd naar de vader van de pastoor, in 1911 een landbouwhuishoudschool, de eerste in het land. Voor de oprichting was de Vereeniging tot opvoeding van meisjes uit de boerenstand in het leven geroepen.

Het Henricusgesticht (bron: J. Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant)
Het Henricusgesticht. Bron: J. Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant

Klooster en school waren ontworpen door architect W. van Aalst uit ’s-Hertogenbosch. In 1913 was de kapel gereed.

In 1936 nam de NCB het bestuur van de school over. Er werd in 1950 een nieuwe huishoudschool bijgebouwd. Achter in de tuin stond het forse complex van de landbouwhuishoudschool, met bijgebouwen en proeftuinen.

Leerlingen krijgen onderricht in het "onderzoek der melk naar de nieuwste methoden" (bron: Katholieke Illustratie, 3 feb. 1917)
Leerlingen krijgen onderricht in het "onderzoek der melk naar de nieuwste methoden" (bron: Katholieke Illustratie, 3 feb. 1917)

De zusters vertrokken in 1964 toen een noodzakelijk geachte verbouwing van het internaat niet werd uitgevoerd. Andere plannen van de congregatie werden gedwarsboomd en ze kon het niet eens worden met het kerkbestuur over de aankoop van het klooster.

De NCB zorgde voor een fusie met de vglo-school uit Someren, waar de landbouwhuishoudschool werd voorgezet. Het Sint Henricusgesticht is in 1973 aangepast voor bejaarden en in 1989 afgebroken voor bejaardenhuis Henricushof.

Het bakstenen klooster had twee bouwlagen. Op een sokkel in een nis in de topgevel stond een heiligenbeeld. Links lag een eenlaagse uitbouw. Wat terugliggend bevond zich het internaat. De neogotische kloosterkapel lag in de rechtervleugel, met het koor aan de straatzijde. 

Bron: J. Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant, Alphen a/d Maas, 2010

Dit verhaal is aangepast op 13 augustus 2020 naar aanleiding van de onderstaande opmerkingen. Redactie.

18

Reacties (18)

Toos de Bont-Heijmans zei op 13 april 2019 om 12:41 uur

In 1962 en 1963 verbleef ik in dit internaat. Als jong meisje van 12 was het een hele gebeurtenis om in een internaat te leven. In tegenstelling tot mijn oudste zus die in al eerder in dit internaat verbleef en om de 3 maanden naar huis mocht, mocht ik elke maand een keer naar huis. Het laatste jaar zelfs 1x in de 14 dagen. Het was een mooie tijd. De meeste nonnen waren vriendelijk. Zuster Engelhardis was destijds directrice en een aardige, maar strenge vrouw. Een anekdote uit die tijd: we moesten elke morgen een klusje doen. Dat wisselde elke week. Eens moest ik appels sorteren in de kelder. Daar zag ik 2 tonnen staan en was nieuwsgierig wat er in zat. Zuurkool dus met haren en al!! 's Avonds kregen we zuurkoolstamppot bij het eten. Ik gaf dit aan een tafelgenootje, maar dit werd gezien door de bewakende zuster. Ik kreeg de zuurkool terug op mijn bord. Toen moffelde ik het weg in mijn zakdoek, maar ook dat werd gezien. Dus moest ik in de schoolpauze aan de lange boerderijtafel zitten en werd ik gedwongen de zuurkool op te eten. Nu vindt ik zuurkool heerlijk, maar toen....bah.

Rini de Groot. zei op 13 april 2019 om 14:39 uur

Toos, bedankt voor de eerste reactie van het verhaal uit 2012, pas na een eerste reactie komt dat echt op de 'voorgrond'. En daarbij de 'Praat mee' site al maanden stil ligt.
Een pracht verhaal dat Lierop, dat kleine dorp met zijn Prachtig kerkgebouw al zo vroeg een Rijkslandbouwhuishoudschool bezit, zelfs de eerste in het land.

Marilou NillesenBHIC zei op 15 april 2019 om 09:45 uur

Hallo Toos, dank voor je berichtje. Wat je zegt: het lijkt me voor een kind van 12 zo ingrijpend om je veilige thuis te verlaten en dan naar kostschool te gaan. En de generatie van je oudste zus mocht dan nog maar vier keer per jaar naar huis.

Goed te horen dat je er mooie herinneringen aan hebt; het verhaal over de zuurkool uiteraard uitgezonderd...

En Rini, ook dank voor je aanvulling. Even een vraagje over je opmerking wat betreft de Praat mee-site die al maanden stil ligt; wat bedoel je dan precies? Doel je op dit verhaal, of op een andere plek op onze website?

F.J. van Riel zei op 12 augustus 2020 om 18:42 uur

Is dat mogelijk een Rijkslandbouwhuishoudschool in 1911 in een RK Gesticht met nonnen als docenten, priesters en pastoors en een RK internaat? Waarschijnlijk kreeg de school wel subsidie van het rijk, maar dat maakt het nog geen rijksschool. Ik hoop niet dat u het gek vindt dat ik hier vraagtekens bij zet. Er bestond vanaf 1896 in Apeldoorn een Rijkskweekschool voor onderwijzeressen. Dat was een openbare school, waaraan meisjes van alle gezindten met een staatsbeurs aan konden studeren.

Norah zei op 12 augustus 2020 om 19:57 uur

Dit is ook vreemd. Je ziet op de ansichtkaart staan:
"Bijzondere school en landbouw-huishoudschool". Dit was niet voor alle gezindten naar mijn idee.

Egbert zei op 13 augustus 2020 om 01:10 uur

In het boek "Lierop 'n beeld van een dorp" is een apart hoofdstuk gewijd aan de landbouwhuishoudschool met de titel "De Boerinnenschool van Lierop. De eerste landbouwhuishoudschool van Nederland" geschreven door H.H.V.M. Maas. Rijk en provincie hadden subsidies toegezegd. Voor het krijgen van subsidies diende er een stichting of vereniging te worden opgericht. Dat werd de "Vereniging tot opvoeding van meisjes uit de boerenstand". Er moest nog veel geld worden geleend. De jaarlijkse exploitatie was geraamd op 11.000 gulden, een groot bedrag. Het balanstotaal van de gemeente Lierop in 1911 was nog een 12.000 gulden. Er werd geld geleend van de Centrale Boerenleenbank, die daarvoor haar statuten zelfs moest aanpassen.
In de statuten wordt niet gesproken over een katholieke grondslag, het katholieke karakter was evenwel duidelijk; er zaten geestelijken in het bestuur en de dagelijkse leiding was in handen van de zusters van de Congregatie van de Goddelijke Voorzienigheid. Er was ook een bepaling dat roomskatholieke meisjes als leerlingen aangenomen zouden worden en dat alleen bij uitzondering van die regel afgeweken kon worden.
Het kostgeld voor deze school bedrieg 135 gulden, een hoog bedrag. De burgemeester van Lierop verdiende in 1911 400 gulden. Alleen welgestelde boeren konden hun dochters naar de Lieropse boerinnenschool sturen.
De school was dus inderdaad geen Rijkslandbouwhuishoudschool.

Frits van Riel zei op 13 augustus 2020 om 10:42 uur

Beste Egbert,

Het is fijn dat u deze aanvullende informatie geeft.
Degene, die ik onderzoek en die op deze school zat, was geen dochter van een welgestelde boer, maar een dochter van een metselaar uit het Gelderse dorp Beek. Die metselaar moet dus goed hebben verdiend.

Egbert zei op 13 augustus 2020 om 11:13 uur

Beste Frits,

Je zou niet verwachten dat een dochter van een metselaar naar de "boerinnenschool" werd gestuurd.

De school begon in 1911 met elf leerlingen; een jaar later waren dat er 28.
Van die eerste 11 kwamen er 5 uit Gelderland en Overijssel, 5 uit het land van Cuyk en één uit Lierop.

Bij het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven berust het archief van deze school:
11206 RK Vereniging tot exploitatie der Landbouwhuishoudschool, Lierop, 1911-1977 .
Daarin onder andere:
inventarisnummer 10: Register van leerlingen
Datering: 1911-1966
NB: per jaar; per klas; alfabetisch
Omvang: 1 deel

Paul HuismansBHIC zei op 13 augustus 2020 om 12:35 uur

@ F.J. van Riel, Norah en Egbert. Hartelijk dank voor jullie correcties. Inderdaad blijkt het geen Rijkslandbouwhuishoudschool te zijn geweest, hij is opgericht door de vereniging, die Egbert al noemde (zie o.a. de Tilburgsche Courant van 18 maart 1911).

Frits van Riel zei op 13 augustus 2020 om 12:39 uur

Beste Egbert,

Naar dit meisje uit Beek had ik in het Bevolkingsregister van Lierop 1890-1920 gezocht en haar gevonden. Uit de hoeveelheid inschrijvingen op dat adres en de beroepen die er bij staan, had ik geconcludeerd dat het een opleiding moest zijn. Ze werd trouwens ook geen boerin, maar gewoon huisvrouw en ook haar latere echtgenoot was geen boer. Mijn moeder zat van 1933-1935 op de Landbouwhuishoudschool in Assen. Haar vader was ook geen boer, maar hoofdonderwijzer en mijn moeder is ook nooit boerin geworden. Dus is dan de term 'boerinnenschool wel van toepassing? Of zijn dit de uitzonderingen, die de regel bevestigen?

Egbert zei op 13 augustus 2020 om 15:29 uur

Beste Frits,

De naam boerinnenschool werd er in de volksmond aan gegeven. Het zou interessant zijn om te weten hoe het de meisjes die op deze school zaten later is vergaan.

Het leerplan bevatte onder meer de volgende elementen, waarvan de eerste zes meer met het huishouden en de volgende vijf meer met het boerenbestaan te maken hadden.
1. godsdienstleer en zedenleer.
2. rekenen, lezen en schrijven (vooral van brieven).
3. de kennis van voedingswaarde; het bereiden, inmaken en opdienen van spijzen en dranken.
4. het maken en herstellen van kleren, breien, wassen en strijken.
5. het onderhouden van huis en huisraad.
6. gezondheidsleer, opvoedkunde, verpleging van zieken en bejaarden, verzorging van kinderen, eerste hulp bij ongelukken, zindelijkheid.
7. dierkunde, voeding ern behandeling van vee.
8. boekhouding van de boerderij.
9. zuivelbereiding en het bijhouden van melklijsten.
10. kennis van meststoffen.
11. teelt en verzorging van groenten, fruit en bloemen.
12. zingen van godsdienstige en vaderlandse liederen.

Er was veel praktijkonderwijs, waarbij de schoolboerderij een belangrijke plaats innam. De leerlingen hadden een eigen tuintje.

Pastoor Offermans van Lierop werd gegrepen door het idee van een pensionaat voor boerenmeisjes toen hij het verslag las van een vergadering van geestelijke adviseurs van de NCB in 1909 in Boxtel. Daar hield pastoor van Oss uit Vught een lezing over meisjespensionaten.. Hij betoogde dat de bestaande pensionaten niet geschikt waren voor boerenmeisjes, omdat de meisjes daar werden opgeleid tot "juffrouwen" met als resultaat dat ze zich gingen afkeren van het boerenbedrijf en de eigen boerenstand.

Misschien ligt daarin de reden dat ook een dochter van metselaar op de school in Lierop belandde.

Al deze gegevens komen uit het boek "Lierop 'n beeld van een dorp".

Frits van Riel zei op 13 augustus 2020 om 16:53 uur

Beste Egbert,

Erg interessant om te weten, maar zo diep hoef ik gelukkig niet in de materie te duiken. Gezien het jaarlijkse bedrag dat hij moest afdragen voor het internaat zal het niet om zomaar een metselaar zijn gegaan. Daar weet ik echter op dit moment nog niet genoeg van.

Peter zei op 19 oktober 2020 om 10:20 uur

Mooi dat bovenstaande herinneringen de geschiedenis doet leven. Op een sokkel in een nis in de topgevel stond een heiligenbeeld. Rob Cours liet mij weten dat het beeld het Henricusbeeld is. Wie weet wie de maker van dit beeld is?

Egbert zei op 19 oktober 2020 om 12:15 uur

Mogelijk is over dat beeld iets te vinden in het onderstaande archief:

11206 RK Vereniging tot exploitatie der Landbouwhuishoudschool, Lierop, 1911-1977:

inv.nr. 1 Register van notulen, 1910-1935.
NB: tevens aantekeningen over het ontstaan van de school; in 1936 kwam de school onder het (hoofd)bestuur van de NCB in Tilburg .

inv.nr. 2 Begrotingen en rekeningen 1928-1933.

inv.nr. 3 Begrotingen en rekeningen 1934-1954 .

inv.nr. 12 "Van eerste Nederlandsche Landbouwhuishoudschool tot RK HNO-school Den Dilleman of 65 jaar geschiedenis van de school".

Ter inzage bij het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven.

Peter zei op 19 oktober 2020 om 12:28 uur

Goedemiddag Egbert,
Dank je voor jouw reactie. Ik bekijk of ik dit online kan bekijken.

Egbert zei op 19 oktober 2020 om 12:57 uur

Is niet online beschikbaar.

Misschien weet de heemkundekring meer over de vervaardiger van dat beeld:
http://www.heemkundekringdevonder.nl/

Nellie Verbruggen Kuunders zei op 12 januari 2023 om 14:41 uur

Hallo ik heb een paar jaar geleden deel genomen aan een forum gesprek, maar er ging te veel tijd in zitten. ( Lag aan me zelf ) en toen ben ik gestopt. Nu zou ik het weer leuk vinden. Ik heb twee mooie jaren op de landbouwhuishoudschool in Lierop gehad. Daarna is het opgeheven en heb er toen al veel praat over gehoord. Daarna ben ik in Deurne naar school gegaan. Omdat ik in Milheeze woonden. Het mooie dorpje in de Peel. Daar heeft mijn wiegje gestaan.

Toos de Bont-Heijmans zei op 12 januari 2023 om 16:57 uur

Hallo Nellie, jou ken ik nog van mijn kostschooltijd in Lierop. Je zat wel in een andere klas, maar was van hetzelfde jaar. Enkele namen van toen: Corrie van Summeren, Annie Wientjes, Toos Wagmans, Agnes Haegens, Maria Bongers, Jo Arts, Annie van Rijswijk, zaten toch bij jou in de klas??
We hebben nog een keer een reünie gehad, maar dat is al weer 27 jaar geleden. Die was georganiseerd door Lia vd Heijden en Gerrie Brabers uit Udenhout. Helaas is een 2e reünie niet gelukt.

Reactie toevoegen

Je e-mailadres is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.

Platte tekst

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.