Kloosters 's-Hertogenbosch 's-Hertogenbosch

Sint-Jozefgesticht, De Meerwijck in Orthen

Paul Huismans

vertelde op 2 augustus 2013 om 11:27 uur

Dit klooster van de Zusters van de Choorstraat werd opgericht in 1890. Heb je nog bij de zusters op school gezeten, of zelfs in het pensionaat? Wat weet je daar nog van? Deel hier je herinneringen.

Bron: BHIC, collectie Provincie Noord-Brabant, PNB001033125

Klooster en internaat

Architect H.C. Dobbe uit ‘s-Hertogenbosch ontwierp het gebouw. De zusters hadden er een bewaarschool, een lagere school, een pensionaat en verzorgden de opvoeding van halve wezen.

De congregatie verkocht het gebouw in 1960 aan de Nicolaasstichting, onderdeel van de Stichting Samivoz. De zusters vertrokken in 1961.

Latere bestemmingen

De nieuwe eigenaar had er vanaf 1961 een zwakzinnigeninternaat. Toen ook kreeg het gebouw de naam De Meerwijck, vernoemd naar de voormalige grondeigenaren; aan de familienaam werd een c toegevoegd om verwarring te voorkomen. In 1966 werden de activiteiten en pupillen van De Meerwijck overgeplaatst naar het voormalige Jezuïetenklooster in Velp bij Grave.

In De Meerwijck werden daarna demente bejaarden verzorgd en verpleegd, totdat die in 1980-1981 werden verplaatst naar verpleeghuis De Herven in ‘s-Hertogenbosch.

Het pand kwam daarna in handen van orgelbouwer Rochus van Rumpt en vanaf 1989-1990 was er de orgelmakerij Pels en Van Leeuwen gevestigd. Later is het pand verbouwd tot appartementen.

Het pand

Het forse neoromaanse U-vormige huis heeft twee bouwlagen. Het is geheel gewit. In de gevel treffen we een beeld van de H. Jozef aan. Bij het huis staan diverse bijgebouwen. In de tuin vallen diverse bomen op waaronder een grote vleugelnoot.

Bronnen

J. Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant, Alphen aan de Maas, 2010
Informatie André Witlox

Meer Kloosters

Reacties (11)

André Witlox zei op 10 januari 2023 om 19:01 uur

HUIZE DE MEERWIJCK ONDER SAMIVOZ

De oude geschiedenis van het zusterklooster met meisjesschool en internaat aan de Rijksweg is genoegzaam bekend bij ons in Orthen. Over het gebouw als zwakzinnigeninternaat en verpleeghuis kom ik nogal wat verschillende en foutieve invullingen tegen. Eenmaal verkeerd in de wereld gebracht, wordt het al snel door iedereen als waarheid overgenomen merk ik.
Vanaf 1973 was ik werkzaam binnen de Samivoz-organisatie en vanaf 1979 nauw betrokken bij de afbouw van de verpleeghuisfunctie van Huize De Meerwijck.
Hier zal ik mijn kennis over De Meerwijck bondig en in context samenvatten.

In 1888 kochten de Zusters van de Choorstraat (Zusters, Dochters van Maria en Joseph) grond van de familie Van Meerwijk aan de Rijksweg 113 in Orthen met als doel er een klooster te stichten. Het complex zou achter de parochiekerk van Orthen komen en werd in 1890 in gebruik genomen als klooster, weeshuis en lagere meisjesschool.

Samivoz werd in 1957 opgericht door de heer A.C.J.A. Nollen (1911-2001) met het doel een organisatie voor verpleging, verzorging en B.L.O.-onderwijs te stichten. Voor de huisvesting kocht Samivoz veelal oude kloosters op die zij bouwkundig lieten aanpassen en afstemmen op het doel. Samivoz had uiteindelijk 28 instellingen en zeven BLO-scholen in beheer over het hele land verspreidt.
De Nicolaasstichting, die onderdeel uitmaakte van de Stichting Samivoz, kocht in 1960 het voormalige zusterklooster/internaat in Orthen om er een zelfstandig zwakzinnigeninternaat in onder te brengen. De Sint-Nicolaasstichting werd opgericht bij akte 24-02-1958.
Doordat wethouder/gedeputeerde Nico Schuurmans deel uitmaakte van het bestuur van Samivoz en de Sint-Nicolaasstichting is het kloostergebouw bij de stichting in beeld gekomen. Deze Sint-Nicolaasstichting overigens dankte haar naam aan de voornaam van Nico Schuurmans (1913-1973). Bij de start in 1961 kreeg het gebouw de naam De Meerwijck, vernoemd naar de voormalige grondeigenaren en was gelegen in Orthen, Rijksweg 113 te ‘s-Hertogenbosch. In de familienaam werd een c toegevoegd om verwarringen te voorkomen.
Geneesheer directeur werd drs. Jan van Dijk. De stichting liet voor hem een woonhuis bouwen aan de Van Meerwijkstraat 39, hoek Slagenweg, dat met 10 andere huizen in 1961-1962 werd gebouwd. Drs. Van Dijk huurde het huis van de Stichting. Om verwarring met de Meerwijkstraat in Empel te voorkomen is de straat na annexatie van Empel met Den Bosch omgedoopt tot pastoor Schoutenstraat en het huisnummer 33 geworden.
In 1966 werden de activiteiten en pupillen van De Meerwijck overgeplaatst naar Velp bij Grave, waar in het voormalige Jezuïetenklooster een nieuwe opvang werd begonnen onder de naam Binckhof.

In het midden van de jaren ’60 werd de woningnood in Nederland groter en werden ouderen gestimuleerd in bejaardenoorden te gaan wonen. Tot aan die tijd was het heel gewoon dat vergeetachtige ouderen inwoonde bij een van de eigen kinderen en daar licht huishoudelijke taken deden waarbij ze tevens in eigen kring werden opgevangen en begeleidt.

Vooral in stedelijke gebieden begon steeds nijpender behoefte te ontstaan aan opvang, verpleging en verzorging van dementerenden. Aanvankelijk werden deze verpleegd in psychiatrische ziekenhuizen, maar daar hoorden ze geenszins thuis. Zo ontstond er in korte tijd grote behoefte aan verpleeghuisvoorzieningen voor dementerenden en schoten bejaardenoorden en verpleeghuizen als paddenstoelen uit de grond.

Met het vrijkomen van De Meerwijck in 1966 werd het gebouw geschikt gemaakt voor verzorging en verpleging van demente bejaarden. Samivoz had plannen om een nieuw verpleeghuis te bouwen in de uitbreiding van Den Bosch aan de Bruistensingel waar de ouderen in een beter afgestemde omgeving verzorging konden krijgen, want ondanks alle bouwkundige aanpassingen bleef De Meerwijck een oud gebouw.
Geneesheer-Directeur van verpleeghuis De Meerwijck werd de voormalig huisarts dokter. Kuipers. Verpleegkundig-Directrice werd mevrouw School, die steevast zuster School werd genoemd. Dokter Kuipers huurde het woonhuis op de hoek Schanswetering-Ketsheuvel van Samivoz. Na verkoop in 1978 werd er een dierenartspraktijk in gevestigd. Zuster School woonde recht tegenover het verpleeghuis in het witte vrijstaand huisje op de linker hoek Orthen-Engelsedijk. Het pand op de rechter hoek Orthen-Engelsedijk werd bestemd als ‘zusterhuis’ waar ziekenverzorgsters in opleiding woonden.
Later werd rechts naast het verpleeghuis een voormalig schoollokaal bestemd om leerling ziekenverzorgenden praktijklessen te geven. Het gebouw werd dan ook steevast ‘het schooltje’ genoemd. Samivoz had twee centrale opleidingsscholen, een in Eindhoven en een in Tilburg COSA (Centrale Opleidingsschool Samivoz) geheten. Leerlingen in de zwakzinnigenzorg en ziekenverzorgenden werden met bussen vanuit alle Samivoz instellingen naar deze scholen vervoerd.

In 1971 kwam verpleeghuis De Herven gereed, maar de behoefte aan opvang voor demente ouderen was in enkele jaren tijd zo groot geworden dan overname van bewoners van verpleeghuis De Meerwijck er op korte termijn niet inzat. Het zou nog tot 1980 duren voordat de bewoners gefaseerd naar De Herven konden worden overgeplaatst. Binnen het tijdsbestek van een jaar waren alle bewoners overgeplaatst en werd De Meerwijck in 1981 verkocht aan orgelbouwer Rochus van Rumpt, later Pels en Van Leeuwen.
De Herven was een psychogeriatrisch verpleeghuis met 160 bewoners, tevens dagbehande-lingscentrum gelegen aan Bruistensingel 7 en vernoemd naar het Orthense toponiem Herven.

André M.J. Witlox
Orthen, 10-01-2023

ps. Binckhof was dus geen dependance van de Binckhorst en De Meerwijck geen dependance van Coudewater

Paul Huismans zei op 11 januari 2023 om 11:26 uur

@ André Witlox. Bedankt voor de uitvoerige aanvulling. Die heeft vooral betrekking op de periode ná het klooster-weeshuis. Niettemin zijn de gegevens over het latere gebruik aangevuld. Ook bij het artikel Weeshuis van het Sint-Jozefgesticht hebben we de tekst aangepast. Dat is direct zichtbaar op www.bhic.nl, maar pas vanaf morgen (12 januari 2023) ook op Wierook wijwater & worstenbrood.

Fike van der Burght zei op 5 februari 2023 om 14:21 uur

Interessante informatie over de functieveranderingen van Huize Meerwijck en de wijze waarop de notabelen voor elkaar zorgden. Zie de toedeling van woningen. Nico Schuurmans heeft als jongen uit Orthen en wethouder van Den Bosch samen met pastoor Schouten veel voor Orthen betekend. Hij wist zichzelf daarbij ook goed in het daglicht te plaatsen. De verwijzing naar zijn naam in de Sint Nicolaasstichting, is herkenbaar. Ik herinner me dat we met de meisjes-leerlingen van de Elizabethschool uit Orthen eind jaren zestig op bezoek gingen bij de dementerende oudjes in huize Meerwijck. Het stonk er naar pis en de enge kreten van de bewoners maakten grote indruk op me.

André Witlox zei op 5 februari 2023 om 14:33 uur

Dankjulliewel Paul en Fike,
Wat Nico Schuurmans betreft; ik heb hem nét niet meer persoonlijk gekend. Zijn positie hier in Orthen was groot. Betrokken, benaderbaar, sociaal en duidelijk van onderop gegroeid in zijn functies in Gemeente, Provincie, Eerste en Tweede Kamer. De benaming "Burgemeester van Orthen" is hem niet voor niets gegeven.
Wat De Meerwijck betreft: ik herken wel iets in jouw opmerking Fike dat er een bepaalde geur hing in de zorglocaties. Het was een mengeling waarbij urinegeur zeker aan de orde was.
Goed overigens iemand te treffen die het verpleeghuis ook nog van binnen kent.
Groet aan jullie en alle goeds,
André

André Witlox zei op 5 februari 2023 om 14:33 uur

Myra Ronner zei op 8 augustus 2025 om 16:05 uur

In de zomer van 1975 werkte ik als verzorgende in Huize de Meerwijck. Het was een tamelijk troosteloze toestand daar. De mensen zaten de hele dag in een grote zaal, er was geen enkele activiteit voor hen. Heel soms, als er voldoende personeel was, konden een paar bejaarden een klein wandelingetje in de tuin maken.
Tijdens deze zomer was het heel warm, en heel veel bejaarden kregen zomerdiarree. Teken maar uit wat het gevolg was voor ons als verzorgenden. Aan de lopende band mensen onder de douche zetten en van top tot teen verschonen.
De taakverdeling liep behoorlijk scheef: ondanks het feit dat ik niet als verzorgende was opgeleid, werd ik ook belast met het zetten van katheters. Ik benijd mijn slachtoffers van toen bepaald niet. Zuster School leidde de tent, maar mij is altijd onduidelijk gebleven waaruit dat leidinggeven precies uit bestond. Met de patienten heb ik haar in elk geval nooit gezien.

André Witlox zei op 8 augustus 2025 om 16:52 uur

Dag Myra,
In het beeld wat jij schetst herken ik wel wat. Toen ik voor het eerst in De Meerwijck kwam had ik ook zoiets van: "moet dit zo". "Zuster" School was echter voor geen reden vatbaar, broeder Nabuurs die hoofd van de verpleging was had geen visie en de zieken- bejaardenverzorgenden deden hun best. Maar tijdens de lessen op de centrale opleidingsschool waren juist zij het die je niks hoefden te vertellen; zij wisten het wel. De Meerwijck had een geheel eigen cultuur opgebouwd door "Zuster" School, die zich staande moest houden door haar titel van verpleegkundig directrice.
Voor de verpleegden was het alleen maar jammer dat het zo lang moest duren voordat De Meerwijck gesloten kon worden.
Vraagje: ben jij toevallig familie van dokter Ronner die als psychiater bij Samivoz werkte? Dit uit nieuwsgierigheid.
Groet en alle goeds